Kalaallit Nunaat ineriartornermikkut akorngutilinnik nassiussuiffiusoq

Aviisip Informationip ullumikkut saqqummertup Danmarkip aamma Kalaallit Nunaata Sorsunnersuup Aappaata kingorna namminersornerullutik oqartussat eqquneqarnerata tungaanut ataqatigiinneranni sammivik nutaaq sammisatut saqqummiuppaat.

Kalaallit ineriartornermikkut akorngutillit 1948-mi Danmarkimi isummamikkut piginnaanikitsunik isumaginnittarfinnut nassiuttalerpaat, aammalu 1953-imit nassiussisarnerit imaaginnalerput. 1979-imi kalaallit ineriartornermikkut akorngutillit 118-it qallunaat innarluutilinnik isumaginnittarfianni inissinneqarsimapput. Kisitsisit piffissap aalajangersimasumi 140-t missaaniilersimagaluarput.

Inuunermut
- Kalallit isumaqarsimagaluarput ajornartorsiut nammineq aaqqiivigisinnaanagu, aammalu isumaqartoqarluni Danmarkimi iliuuserineqartut pitsaanerusut. Illuanilli qallunaat Kalaallit Nunaat ammut aamma qangarnisarpaluttumik najugaqarfiusoq isigisimavaat, kalaallillu ineriartornermikkut akorngutillit Danmarkiliartinneqanngippata ajornerulissasut isumaqarlutik. Isumaqarfigineqartaraluarput maani ilinnialaaginnariarlutik angerlaqqittassasut. Kisiannili amerlanerpaanut inuunerup sinneranut inissinneqarnermik kinguneqartarpoq, historikeri aamma Svendborg Museumimi ilisimatusarnikkut misissuinermi aqutsisoq, Jesper Vaszy Kragh Informationimut oqarpoq.

Atuaruk: Folketingimut ilaasortat pitsaanerusumik akulerutsitsineq ujartorpaat

'Nungusaaneq'
Qallunaat nakorsat ukiuni qulikkaani marlunni sinerissami politiit angallataannik aasaanerani angalallutik nakorsiartitsillutik misissuisarsimapput, meeqqanillu ineriartornermikkut akorngutilinnik tigusisarput.

Apersorneqartut arlallit oqariartaaseq ineriartornermikkut akorngutilinnik Kalaallit Nunaanni 'nungusaaneq' atorpaat. Meeqqat kulturiminnit, oqaatsiminnit aamma ilaquttaminnit kilometerinik tusindilikkaanik ungasitsigisumut nassiussorneqarnerat ajornartorsiutitut isigineqarsimanngilaq, historikeri aamma 'Forvist til forsog'-imut atuakkioqataasoq Stine Grønbæk Jensen oqaluttuarpoq.

- Ajunnginnerpaamik isumaqarlutik taama iliorput. Tassami allatut qanoq iliortoqassagami? Qanoq ilioraluaraanniluunniit ajussaaq. Tassami piniarnermik aamma aalisarnermik inuuniarnerminngaanniit industreeqarfimmut nuukkaanni, inunnut isumaginninnermut tunngavik ineriartornermikkut akornutilinnut atuukkunnaartarpoq. Ileqqunik aamma isumaginninnermut piumasaqaatinik nutaanik pilersitsivoq, Stine Grønbæk Jensen aviisimut oqarpoq.

Kinguariartitsineq
Meeqqat amerlasuut ineriartornerminni kinguariartinneqarput, Stine Grønbæk Jensen erseqqissaavoq.

- Nunaqarfimminngaanniit isumaginnittoqarferujussuarmut nuunneq tupassutigineqartarpoq. Ingammik oqaloqatigiippiarsinnaannginnerup kalaallit imminnut mattusimanerulernersippai. Angerlarsertarput, ilaqutaannatik maqaasineq ajorpaat aammali silaannaq, tipi, pinngortitaq aamma nerisassat. Amerlasuullu nalorninermik eqqugaapput, sooq aamma tamaaniinnerlutik paasisinnaasarnagu. Ilungersuutiminnillu ikiortissaqaratik, taanna oqaluttuarpoq.