Ulloq oqaluttuarisaanermut pingaarutilik: Tunngaviusumik inatsisissamut siunnersuut saqqummiunneqalerpoq

Kalaallit Nunaannut namminiilivissimasumut tunngaviusumik inatsisissamut siunnersuut tallimanngornermi ullup-qeqqata siornatigut Inatsisartunut tunniunneqarpat tamatumalu peqatigisaanik innuttaasunut ilisaritinneqarpat oqaluttuarisaanermi pingaarutilimmik pisoqassaaq.

Tunniussinissaq sioqqullugu tunngaviusumik inatsisissaq pillugu isumalioqatigiissitami ukiuni arfinilinni affarmilu suliaqartoqarsimavoq, ilaatigooriarlunilu akimmiffissarpassuit aqqusaarneqartarsimallutik.

Tunngaviusumik inatsisissap imarisassai pillugit aaqqiagiinnginnerit, siulittaasut tunuartarnerat suliamillu unitsitsigallarneq unammilligassat akornanniissimapput. Tamatuma saniatigut innuttaasunik akuutitsinissamik anguniakkat aqqutaani annikillisinneqartarsimapput, taamaattumillu tunngaviusumik inatsisissamut siunnersuutip ullumi saqqummiunneqartup imarisai pissanngatigineqartorujussuullutik.

Ataatsimiinneq nalinginnaanngitsoq nukingiussamillu suliaqarneq

Tunngaviusumik inatsisissaq pillugu isumalioqatigiissitamik pilersitsiniarneq 2016-imi ukiakkut aallartinneqarpoq. Tamatumani nalinginnaavallaanngitsumik arfininngornermi novembarip 19-iani Inatsisartut ataatsimiittarfianni ataatsimiinnissamut aggersaasoqarpoq, oqaluuserisassanilu Tunngaviusumik Inatsisissaq pillugu Isumalioqatigiissitamik pilersitsinissamik siunnersuut kisiartaalluni.

Ataatsimiinneq nal. 13 aallartippoq akunnerpaalussuarnilu oqallittoqareersorlu isumalioqatigiissitamik pilersitsinissaq nal. 17.30 missaani ataatsimiititaliami suliareqqitassanngortinneqarluni. Taamaakkaluartoq Inatsisinut Ataatsimiititaliaq siunnersuutip oqaluttuarisaanermut pingaaruteqartup suliarinissaanut isumaliutissiissutiminillu saqqummiussinissamut ullormik ataasiinnarmik piffissalerneqarpoq, siunnersuut akunnerit 48-t qaangiunneranni ataasinngornermi ualikkut aappassaaneerneqarlunilu inaarutaasumik akuersissutigineqartussaammat.

Aappassaanerinninnermi isumalioqatigiissitamik pilersitsinissaq Inatsisartuni persuarsiorfioqisumik akuersissutigineqarpoq ilaasortallu marluinnaat Demokraatineersut isumalioqatigiissitamik pilersitsinissaq akerleralugu taasillutik.

Aaqqiagiinngissut siulleq – immikkoortoq ataaseq imaluunniit marluk?

Isumalioqatigiissitaq politikkikkut siamasissumik tapersersorneqaraluartoq tuaviuussamik suliarinninneq apeqqutit arlallit aaqqiivigineqarsimannginneranik kinguneqarpoq, isumalioqatigiissitallu sulinissaa pillugu isumaqatigiinnginneq isumalioqatigiissitap ajornakusoortorujussuarmik aallartinneranik kinguneqarluni.

Aaqqiagiinngissut angisooq siulleq tassaavoq isumalioqatigiissut Kalaallit Nunaannut namminiilivissimasumut siunnersuusiussanersoq, imaluunniit isumalioqatigiissitaq siunnersuummik immikkoortup ilaata Danmarkimi inatsisit tunngaviusut sinaakkutaasa iluanni atuutilerfigisinnasaanik, sinneratalu namminiilivinnermi atuutilerfigisinnasaaanik, suliaqassanersoq. Tunngaviusumik inatsit marlunnik immikkoortortaqartoq oqaluuserineqarpoq.

Tunngaviusumik inatsisissaq pillugu isumalioqatigiissitap Siumumeersoq Vivian Motzfeldt siuttoralugu siunnersuummik inatsisinik tunngaviusunik ataqqinnittumik suliaqarusunngilaq, tamannalu apeqqut pillugu Naalakkersuisunik 2017-imi upernaakkut aaqqiagiinngissuteqarnermik sivisuumik kinguneqarluni. Aaqqiagiinnginneq isumalioqatigiissitap tunngaviusumik inatsisissap marlunnik immikkoortortaqarnissaanik Naalakkersuisunit najoqqutassiissutigineqartunik ataqqinnikkallartariaqarneranik inerneqarpoq.

Suliamik unitsitsigallarneq

2017-illi naalernerani ajornartorsiortoqaqqilerpoq, isumalioqatigiissitaq suliaminik qaammatialunni unitsitsigallarmat, IA-meersoq Ane Hansen isumalioqatigiissitap sulineranut peqataasinnaanersoq nalornissutigineqalersimammat. Ane Hansenimi Inatsisartuni sulinngiffeqalersimavoq Kommune Qeqertalimmik borgmesteriunini ukkatariumallugu.

Naalakkersuisut aamma isumalioqatigiissitap akornanni oqaatsit sakkortuut atorneqaqqilerput. Isumalioqatigiissitap sulinini 2018-imi januaarip qiteqqunnerani aallarteqqippaa, Naalakkersuisut inuttalersuinermik ”nutarterinerinut” atatillugu Mala Høy Kuko aamma Ane Hansen isumalioqatigiissitamit tunuarmata.

2018-imi upernaakkut Inatsisartunut qinersisoqarpoq, naalakkersuisoqatigiinngortunilu nunamut namminermut naalakkersuisunngortoq, Vittus Qujaukitsoq, 2018-imi aasakkut ilisimatitsivoq, Tunngaviusumik Inatsisissaq pillugu Isumalioqatigiissitaq aallarteqqinniarlugu suliassat allassimaffiannik nutaamik suliaqarluni aallartissimalluni.

Aallarteqqinneqartoq nutaamillu siulittaasortaartoq

Qujaukitsoq suliassat allassimaffiannik nutaamik marsimi 2019-imi tamanut saqqummiussivoq. Isumalioqatigiissitami sulineq ukiumi ataasingajammi uninngasimavoq.

Suliassat allassimaffianni nutaami aalajangersarneqarpoq, isumalioqatigiissitaq Kalaallit Nunaannut namminiilivissimasumut tunngaviusumik inatsisissamik suliaqassasoq. Taamaalilluni tunngaviusumik inatsisissaq marlunnik immikkoortortalik, immikkoortut ilaata inatsisinik tunngaviusunik ataqqinniffigisassaa, pillugu aaqqiagiinnginneq qaangerneqarpoq.

2018-imi qinersinerup kingorna maannamut siulittaasuusimasoq Vivian Motzfeldt Naalakkersuisunut ilaasortanngorpoq, taamaattumillu isumalioqatigiissitamut Doris J. Jakobsen, Siumut, nutaatut siulittaasunngorluni. Siulittaasup tullia tassaalerpoq Kuupik V. Kleist, Inuit Ataqatigiit.

Doris J. Jensen aningaasarsiat pillugit aaqqiagiinngissuteqartoqareersorlu tunuartoq

2019-illi naalernerani ajornartorsiutinik pilersoqaqqereerpoq Doris J. Jensen isumalioqatigiissitamit tunuarmat. Taanna isumaqarpoq isumalioqatigiissitap sulinera pingaartinneqanngitsoq, siulittaasutullu atuuffiup piffissaq tamaat suliffittut isigineqarlunilu akissarsiaqarfiunissaa kissaatigalugu.

Februaarimi 2020-mi taamaalinerani 26-nik ukioqartup Ineqi Kielsenip, Siumut, siulittaasunngornissaa isumalioqatigiissitamillu ingerlatseqqinnissaa Naalakkersuisut akuersissutigaat.

Ineqi Kielsen tamatuma kingorna 2022-mi januaarip tungaanut siulittaasuuvoq, taamanilu siulittaasup tullerisimasaa Kuupik V. Kleist siulittaasunngorluni. Kielsen siulittaasumut tullinngorpoq, paarlaannerlu pilluni 2021-mi upernaakkut Inatsisartunut qinersineq tunngavigalugu. Partiinimi anginerpaaq isumalioqatigiissitami siulittaasumik toqqaasussaavoq.

Katitigaanerli nutaaq ingerlalluarpallaanngilaq, qaammatialuillu ingerlareersullu apriilimi 2022-mi Kuupik V. Kleist isumalioqatigiissitamit tunuarpoq. Suleqatigiinnermi ajornartorsiutit pissutaasut, siulittaasuusimasoq nalunaarpoq.

Karsi matuneqartoq

Tamatuma kingorna Ineqi Kielsen siulittaasunngoqqippoq isumalioqatigiissitallu suliaminik naammassinnissaanik suliassamik tiguseqqilluni. Ukiakkut ataatsimiinnermi isumalioqatigiissitap aningaasalersorneqarnera sivitsorneqanngilaq, taamaattumillu isumalioqatigiissitami sulineq unitsinneqartussanngorluni.

Ukiut nikinneranni peqataatitat inuulluaqquneqareerput, marsimilu Ineqi Kielsenip tunngaviusumik inatsisissamut siunnersuut Naalakkersuisut siulittaasuannut tunniuppaa.

- Suliaq sivisuumik ingerlanneqarsimavoq, ilaatigooriarlunilu unammillernartuusarsimalluni. Maannali siunnersuut tigusimavarput Inatsisartunullu suliap ingerlariaqqinnissaanut isummerfiginnittussanu ingerlateqqissinnaanngorlugu, Naalakkersuisut siulittaasuat, Múte B. Egede (IA), siunnersuummik tunniussivigineqarnerminut atatillugu oqarpoq.

Naalakkersuisunit naatsorsukkani takutinneqarsimavoq, politikerit 2017-imit 2022-mut isumalioqatigiissitap ingerlatsineranut 30 millioner koruunit missingi aningaasaliissutigisimagaat. Januaarimi 2023-mi Sermitsiaq.AG-mi saqqummiunneqarpoq, malittarisassanik unioqqutitsisoqarsimaneranik pasitsaassisimaneq tunngavigalugu Namminersorlutik Oqartussat isumalioqatigiissitap aningaasanik atuineranik kukkunersiuisunut misissuisitsineq aallartissimagaat. Misisissuisitsinerup inernera saqqummiunneqarsimanngilaq.

Tunngaviusumik inatsisissaq pillugu siunnersuummik Inatsisartunut tunniussineq tamanullu saqqummiussineq tallimanngornermi nal. 10 Nuummi Ilimmarfimmi pissaaq.