Suliffeqarnermi ilisimatusarsimaneq: Aningaasarsiat kisimik aalajangiisuusanngillat
Sulisitsisut sulisunik sulisoqaannarnissaq sulisussarsiornissarlu pineqartillugit aningaasarsiat ukkatarikkajuttarpaat, sulisunulli allarpassuit aamma pingaaruteqarput, Kalaallit Nunaanni suliffeqarneq pillugu ph.d.-tut allaatigisami inerniliunneqarsimavoq.
Kalaallit Nunaanni suliffeqarneq ph.d-nngorniartumit Verena Huppert Karlssonimit, Nuummi najugaqartumit itisilerlugu misissuiffigineqarsimavoq.
Sulisitsisut sulisartullu arlaleriarluni apersorlugillu misissuisimanermigut Kalaallit Nunaanni suliffeqarnerup qanoq isikkoqarnera paasiniarsimavaa.
Ilisimatusartorlu isumaqarpoq, tamanna pisariaqartinneqarluinnarsimasoq. Nunani avannarlerni assersuutigalugu ukiut tamaasa suliffeqarnermik misissuisoqartarpoq, Kalaallit Nunaanni taamaattoqarneq ajortoq:
- Nunatsinni nunani avannarlernisuulli misissuisoqarneq ajorpoq. Nunami maani sulisartut aperineqarneq ajorput: Sooq sulisarpit? Suliffittaarninnut suna pissutaava?
Sulisartut nipaat tusartinniaraa
- Sulisartut nipaat tusartikkusuppara, Verena Huppert Karlsson oqarpoq.
Misissuisimaneup sulisitsisut ilaatigut sulisussarsiortarnerannut sulisunillu sulisoqaannarniartarnerannut iluaqutaasinnaavoq, Verena Huppert Karlssonip sulisartunut suut pingaaruteqarnersut erseqqissaassutigisimammagit:
- Misissuisimanerma assersuutigalugu takutippaa, suliffeqarfimmi inuttut atassuteqaqatigiittarneq sulisunut pingaaruteqartupilussuusoq. Tamatuma saniatigut kulturi tunngavigalugu sulisumk attaveqarlunilu oqaloqateqartarneq aamma pingaaruteqarpoq kiisalu allat qulliuvallaartannginnissaat pingaaruteqarluni, taanna oqarpoq.
Tamannalu sulisitsisut aningaasarsianik ukkatarinnittarneranut akerliuvoq:
Aningaasarsiat ajornannginnerpaasut
- Sulisitsisut sulisuminnik sulisoqaannarniarnerminni sulisussarsiortarnerminnilu aningaasarsiat sakkugikkajuttarpaat. Immaqa tamanna ajornannginnerpaammat. Sulisulli isaannit isigalugu, tamanna atorfimmiiginnarnissamut pingaaruteqartuaannanngilaq, Verena Huppert Karlsson oqarpoq.
Aamma sulisut sulitsisisullu llatigut assigiimmgik ukkataqartanngillat – tassalu oqaatsit.
Nunami suliffeqarfinni aamma unammillernartinneqartarput danskisut oqaatsit kiisalu Kalaallit Nunaanni sumiorpaluutit assigiinngitsut, taanna nassuiaavoq:
- Misissuininni sulisut apersorsimasamma 1.000-iusut 57 procentiisa oqaatigaat, suliffimmi oqaatsit atorneqartut assigiinnginnerat pissutigalugu ullut tamaasa unammillernartoqartitsisarlutik, tamannalu sulisitsisunit ajornartorsiutitut isigineqanngilaq.
- Assersuutigalugu sulisut marlunnik oqaasillit oqalutsitut atorneqartillugit, suliffeqarfimmit tamatuma sulisunut qanoq sunniuteqartarnera eqqumaffigineqartariaqarpoq.
Kalaallit Nunaanni suliffeqarneq immikkuullarissuusoq
Sulisussarsiornermi sulisunillu sulisoqaannarniarnermi unammillernartunut tamanna imaaliinnaq aaqqiissutissaanngilaq. Ilisimatusartup oqaatigaa, maannakkorpiaq sulisussanik amigaateqarnermi attaveqaqatigeeriaaseq, oqaatsit inuttullu attaveqaqatigiitarnerit iluatsitsiffigissalugit ajornakusoortartut.
- Sulisussaaleqinermi unammillernarnerpaatinneqartartoq tassaavoq, suliffeqarfippassuarni ingerlatsinissap qitiutinneqartariaqartarnera, peqatigitillugulu sulisussarsiornissamut sulisunillu sulisoqaannarnissamut atatillugu siumut isigaluni pilersaarusiornissamik eqqarsartoqarneq ajorluni. Suliffeqarfimmi ajornartorsiutip aallaavia tikillugu iliuuseqartoqarneq ajormat ajornartorsiut atuuttuartuuvoq, Verena Huppert Karlsson nassuiaavoq.
Nunanit allamiut ilinniutaanni aaqqiissutissarsiornissaq mianersuunneqartariaqarpoq, Kalaallimmi Nunaanni suliffeqarneq immikkullarilluinnartuummat, ilisimatusartoq oqarpoq:
- Uanga paasinnittaasera malillugu, Kalaallit Nunaanni suliffeqarneq nunani allani suliffeqarnermut sanillersuunneqarsinnaanngilaq. Ajornaannerusumik oqaatigalugu, suliffissuaqarneq sulinermilu aningaasarsiaqartitsisarneq kingusissorujussuakkut tuaviinnavillu atuutsinneqalersimappu. Tamanna pissutaasut ilagaat,ullumikkut nunatsinni immikkuullarilluinnartumik suliffeqarnermut.
- G50-ip G60-illu nalaanni inuppassuit suliffeqarnerminni aningaasarsiaqartinneqartalerput. Nunani allarpassuarni tamanna eqqissisimanerusumik piffissamilu sivisunerusumi atuutsikkiartuaarneqalersimavoq, Verena Huppert Karlsson nassuiaavoq.
Isummat pigiliutiinnakkat saammigai
Verena Huppert Karlssonip suliffeqarnermik ilisimatusarnermini isummat pigiliutiinnakkat ilaat misissussallugit pingartissimavaa.
- Sulisut oqaluuserineqaraangata sulisut ilaat eqiasuttutut imaluunniit akisussaaffeqanngitsutut ajortumik oqaluuserineqakkajuttarput. Allaaserisanni sulisut sulerusussuseqarnerat pillugu ilisimasanik nutaanik saqqummiussivunga.
- Sulisorpassuit suliassaqartaqaat. Tassa nalunaaquttap-akunnerpassuini sulisarput, suliassatillumi suliarisarpaat naammagittaallioratillu.
Ilisimatusartup tamatumunnga peqatigitillugu oqaatigaa, suliffeqarfiit aamma sulisuminnik pingaartitsinerunissaminnut pikkorinnerusinnaasut, oqaluttuuttarlugillu pingaarutilinnik iluaqutaasunillu suliaqartartut:
- Suliartoraangamik sulilluartartut
- Takuneqarsinnaavoq inuit ilaasa misigisaraat, allat akisussaaffimminnik kivitsisanngitsut. Misissuisimanermali takutippaa, sulisut suliartortanngittut akisussaassuseqarpallaanngitsut, suliartoraangamilli ajunngilluinnartumik sulisartut aamma suliaminnik piginnittutut pingaartitsisutullu takutitsisartut.
- Suliffeqarfiit tassunga atatillugu eqqarsaatigisariaqarpaat, suliassat ataqatigiinnerusumik aaqqissuunnissaannut pitsaanerulersinnaanerlutik aamma sulisutik pingaartillugit suliaallu pingaaruteqartoq oqaluttuuttarsinnaagaluarpaat, Verena Huppert Karlsson oqarpoq.
Taassuma ilisimatusarnera Aalborg Universitetip, Kommuneqarfik Sermersuup, Port of Aalborgip, Kalaallit Nunaanni Sulisitsisut aamma Arctic Consensusip suleqatigiinnerisigut ingerlanneqarsinnaasimavoq.