Kalaallit meerartaat kaallutik innartarput
Qallunaat tusagassiuutaasa meerarpassuit arlaatigut piitsuussuseqarlutik inuusut pillugit nutaarsiassat ussappaat.
Kalaallit Nunaanni meeqqat aqqaniliuigaangata ataaseq piitsuuvoq, nalunaarusiap nutaap takutippaa. Imaappoq nerisassaaleqillunilu atisassaaleqisoq. Meeqqat kaallutik innartartut imaluunniit ilaqutariit aningaasarsiornerannut ilapertuutaaniarlutik annikitsunik sulinialuttartut Kalaallit Nunaanni takornartaanngeqaaq, Ritzau allappoq, taannalu qallunaat aviisiisa arlalissuit ullumikkut issuarpaat.
Meeqqat inuusuttullu pillugit Ilisimasaqarfiup (MIPI) nalunaarusiaata ippassaq saqqummertup takutippaa Kalaallit Nunaanni meeqqat 9 procentiiinuiaqatigiinni isertitat agguataarneri qanoq ittunersut apeqqutaatillugu piitsuullutik inuusut.
Taakku nunanit avannarlernit allanit amerlanerujusspput, taakkunani meeqqat 3-4 procentii taamaattuugamik. Meeqqalli assigiissutigaat ilaqutariinni qaammatit tamaasa isertitamik 50 procenterinngisaanilluunniit inuuniutissaqartuni meerartaagamik.
Piitsuussuseq tassaavoq meeqqat tunngaviusumik pisariaqartitanik soorlu atisanik nerisassanillu amigaateqarnerat, inuup ineriartornerani ilisimatooq Sissel Lea Nielsen oqarpoq, taanna nalunaarusiami uani atuakkiortut ilagaat: Kalaallit Nunaanni meeqqat piitsut.
- Pingaarnertigut takuneqarsinnaavoq meeqqat taakku ulluinnarni atortussatigut inuuniarnikkullu amigaateqartuusut. Tamannalu ilaatigut ersertarpoq meeqqat allat assigalugit angajoqqaat meeqqamik sunngiffimmi sammisassaqartinnissaannut meeraqatimillu akornaniinnissaannut akissaqanngimmata. Kisianni aamma pisariaqartitat tunngaviulluinnartut pineqarput, soorlu nerisassat atisassallu, Sissel Lea Nielsen Ritzauimut oqarpoq.
Taanna nalunaarusiap immikkoortuata siullianut majimi saqqummiunneqartumut pingaarnertut nalunaarusiortuusimavoq. Tassani ilaqutariit isumaginninnermi ikiuutinik - aamma pisariaqartitsineq naapertorlugu ikiorsiissutinik taaneqartartunik - tigusartagallit inuuniarnertik pillugit apersorneqarsimapput. Kalaallit meerartaasa 39 procentiisa ilaqutaat pisariaqartitsineq naapertorlugu ikiorsiissutinik tigusartagaqartuupput.
- Meeqqat piitsuussuseq assigiinngitsutigut akiorniartarpaat. Ilaat sunngiffimminni suliffissarsinialuttarput, ilaquttatik aningaasaqarnikkut taamalu nerisassaqarnikkuk ikiorniarlugit. Aamma meeraqarpoq pissutsinut naammaginniinnaleqqasunik. Meeqqat tamakku ilarpassuisa siunissaq isumaqartigunnaarsimasarpaat - tassa siunissamut takorluugaarussimasuusarput, Sissel Lea Nielsen oqarpoq.
Kirsten Ørgaard Nuummi meeqqat inuusuttullu ornittagaanni Inneruulami pisortaavoq. Taassuma piitsuussutsip taamak annertutiginera tupaallaatiginngilaa.
- Kalaallit Nunaanni psykologitut ukiut 15-it sinerlugit sulisimavunga, suliakkullu meeqqat akornanni piitsuussuseq takusarsimaqaara. Aatsaat tamanna kisitsisitalerneqarpoq, kisianni tupaallappunga, naagga taamak oqarsinnaanngilanga, pisortaq oqarpoq.
Kirsten Ørgaard naapertorlugu piitsuussuseq Kalaallit Nunaat ukiut kingullit 50-it ingerlaneranni inuiaqatigiittut sukkasuumik ineriartorsimanerannik peqquteqarpoq, - qangatut aalisartuuneq/pinartuunermiit nunat tamat akornanni inooqataaleraluttuinnartutut - taamaanneralumi inuttut inuuniarnikkullu naleqarsimavoq, tamannalu aamma ilaatigut inuuniarnikkut ajornartorsiutinik annertuunik meeqqanik inuusuttunillu sumiginnaanernik aammalu inunni atugarissaannginnerusunik piitsuussusermik kinguneqarsimavoq.
- Maani Nuummi meeqqat annerusumik minnerusumilluunniit aqqusiniinnarmi inuusunik takusarpunga, meeqqat allat taamaaqatitik ilagalugit, ikioqatigiillutik aniguiniartut. Meeqqat kaattut, meeqqat ukiup qanoq ilineranut naapertuuttunik atisalersimanngitsut aammalu meeqqat imminiiginnagarpassuit, Kirsten Ørgaard oqarpoq.
Taanna isumaqarpoq, angajoqqaat imminnik inuuniarnikkut ajornartorsiutaat imigassamik ajornartorsiuteqarnermik ilallugit amerlanertigut Kalaallit Nunaanni meeqqat ilarpassuisa toqqissisimasumik inuunnginnerannut toqqaannartumik ersitsumillu takussutissaasartoq.