Akinik qaffaanerit: Mingutsitsinnginnissamut akitsuutit Nunatsinnik sakkortuumik eqquissasut

Danmarkimi aamma Europami politikerit nukimmik atuinermi ikummatissanik mingutsitsinngitsunik atuinermut nuukkiartuaarnissamut qaffaseqisunik anguniagaqarput – tamanna kalaallit atuisartut akisunaartussanngorpaat, naak Namminersorluni Oqartussaanermut inatsit naapertorlugu, akileraarutit akitsuutillu Naalakkersuisut akisussaaffigigaluaraat.

Tassami assartuinermut timmisartuussinermullu akitsuutit nutaat atuisunit kisimik akilerneqartussanngormata. Mingutsitsinnginnissamut akitsuutit nutaat assartuinermut akinik eqquissapput – aamma timmisartunut ilaasunut akitsuutissap nutaap Danmarkip Nunattalu akornanni ilaasut tamaasa eqqortussaavai.

Uuliamut minguttuumut CO2-mut akitsuutit

EU-mut EU-millu umiarsuarnik assartuinerit tamarmik, EU-p CO2-mik akitsuummik ukiortaamiit atuutilersitsiviginiarpai. Tamanna Royal Arctic Linemut sakkortuumik eqquissaaq – umiarsuaatileqatigiiffiullu allatut ajornartumik assartuinermut akit ukiortaamit 1 procentiugallartumik qaffaavigissavai, taakkulu akitsuutinut umiarsuaatileqatigiiffiup piumasaqaatigeriigaanut, uuliamut akitsuutit aamma aningaasat nalingisa nikerarnerannut sillimmatitut piumasaqaataasarlutik – BAFCAF-imik taaneqartartumut.

Pissutsinili piviusuni Royal Arctic Linep ilisimanngilaa, EU-mut akitsuut nutaaq qanoq akeqartussaanersoq, akitsuut taamaalilluni qaffasinneroriaannaavoq.

Naatsumik oqaatigalugu akitsuut piumasaqaatigineqartassalluni umiarsuaatileqatigiit CO2-mut akuersissutinik pisisarnerisigut – ETS-imik taaneqartartunik. Tamakku aningaasanik niuerfinni niuerutigineqartassallutik – akiallu tuniniakkat pisiaasartullu akii naapertorlugit akeqassallutik. ETS-imut akit piffissami matumani 76 aamma 92 europ akornanniipput, akilli siunissami qaffannissaat naatsorsuutigisinnaavarput, amerlanerusut pisiumanerulernissaat patsisigalugu, Royal Arctic Linemi siornatigut pisortaasup Verner Hammekenip Sermitsiamut aggustimi tamanna oqaatigaa (Takuuk Sermitsiaq 2023/34).

Uuliamut minguttumut tonimut ataatsimut 3,1 ETS-it atorneqartarput, ullutsinni akit naapertorlugit 4.700 koruunit missaannik akeqarput. Tukuma Arcticap Danmarkip Nunattalu akornanni uteqattaarnermini ikummatissaq 700 tonsingajak atortarpaa.

Aningaasat EU-p karsianut pisartut

CO2-mut akitsuut Nunatsinni atuisunit suliffeqarfinnillu naggataagut akilerneqartussaq, Royal Arctic Linep akilertussaavaa, naak tamatumani qulakkeerneqanngikkaluartoq aningaasat tapiissutitut Nunatsinnut uteqqissinnaanissaat. EU-lli anguniagaraa, periaatsimik angisuumik pilersitsinissaq, nukissiornermut suliniutinut angisuunut – ilaatigut imermit nukissiornermut tapersiinissanut, tamatumani innaallagissap brintinngortinnissaanut imaluunniit ammoniakinngortinnissaanut atugassanik, tassa Power to X-imik taaneqartartumut, tamatumunngalu ilanngunniarneqarluni Nukissiorfiit aamma NunaGreen ukiuni tulliuttuni pineqartumut pisinnaasanik ineriartortitsinerisigut.

Tusarfiit arlallit Sermitsiamut naliliipput, Nunatsinnit erngup nukinganik ineriartortitsinissamut EU-mut qinnuteqaateqarnissaq periarfissaalluassasoq, tassa EU-p Tusassimut Nunatta immap naqqatigoortumik kabelimik annertusaanissaanut aningaasaliissutaanut assingusunik.

Akitsuulli Danmarkip 2025-mit timmisartuussinernut tamanut atuutilersinniagaa, allatut isikkoqarpoq. Tassami Danmarkimi Folketingip aalajangiutereersimammagu, aningaasat tassanngaanniit isertinneqartut Danmarkimi utoqqalinersiutilinnut atorneqassasut.

Timmisartuussinermut akitsuut aallaqqaammut 2025-mit atuutilersinneqarpat, Nunatsinnut ilaasumut ataatsimut 30 koruuniussaaq. Akitsuut 2030-mi 50 koruuninut qaffanneqassaaq.

Akitsuut 2030-p tungaanut 2,2 milliardit koruuningajannik isertitsissutaasussatut naatsorsuutigineqarpoq. Timmisartunut ikummatissanut mingutsitsinngitsunut 1 milliardimik ataatsimik atugassanngortitsinerup saniatigut, 550 millionit koruunit Danmarkimi nunap immikkoortuini mittarfinnut mikisunut tapiissutigineqassapput, sinnerilu – 610 millionit koruuniusussatut taaneqartut – utoqqaat utoqqalinersiutaannut, Danmarkimi utoqqalinersiutilinnut, utoqqalinersiutit tunngaviusumik amerlassusaannik taamaallaat pisartagaqartunut tunniunneqassapput. Taamaallaat utoqqalinersiutisisartut ullutsinni ukiumut 19.200 koruuninik akileraaruteqaataasussanik pisartagaqarput. Aningaasat taakku 4.700 koruuninik qaffanneqassasut, akitsuutip saqqummiunneqarnerani akileraartarnermut ministerip Jeppe Bruusip (S) nalunaarutigaa. (Takuuk Sermitsiaq 2023/46)

Timmisartunut akitsuusiinikkut Danmarkimi utoqqalinersiutit akilerneqassasut

Timmisartunut ilaasunut akitsuutip kinguneranik, kalaallit utoqqalinersiutillit Danmarkimi utoqqalinersiutillit utoqqalinersiutaasa qaffaavigineqarnerat maanna akilertussanngorpaat.

Tamanna patsisigalugu IA-p Folketingimut ilaasortaatitaata Aaja Chemnitzip akileraartarnermut ministerimut saaffiginnissutigaa.

- Timmisartunut akitsuut billetimut akisoreeqisumut qaffaaneruvoq. Nunatsinni nunanilu tamalaani mingutsitsinngitsunut nuukkiartuaarnissaq tapersersussavarput. Kalaallilli atuisut Nunatsinnut angerlarsinnaajumallutik, Danmarkimi utoqqalinersiat qaffannissaannut akiliisussanngornerat pitsaanngitsumik eqquivoq, Aaja Chemnitz oqarpoq.

Kalaallit Folketingimut ilaasortaatitaata aamma ernummatigaa, timmisartunut ilaasunut akitsuutip takornariat Nuummi, Ilulissani Qaqortumilu mittarfittaartoqarneratigut takkuttussat aamma eqqortussanngormagit.

- Naatsorsuutigineqartutut mittarfissuit nutaat takornariat amerlanerusut Nunatsinnukartalernerannik kinguneqassapput, tassami takornariartitsineq Naalakkersuisut inuussutissarsiornikkut aningaasanik isaatitsiffiusussatut siunniumassuk. Timmisartunut akitsuutip kinguneranik takornariat timmisartunut ilaasussaraluit Nunatsinnukarusukkunnaartissagai ernummatigaara.

Aaja Chemnitz Danmarkimi akileraartarnermut ministerimut saaffiginnissummini maannamut suli akineqanngilaq, tuppallersaatigisinnaalluguli akitsuut minnerpaaffimmiittussanngortinniarneqarmat – tassa 30 koruuniulluni – Danmarkimi namminermi timmisartuussinerni ilaasut akiliutigisartagassaasa amerlaqataannik.