Naalakkersuisut: Nunasiaataajunnaarneq pillugu qulaajaaneq kinguartinneqartariaqarpoq
Naalakkersuisut Kalaallit Nunaata nunasiaataajunnaarsimanera pillugu qulaajaasinnaasunik kalaallinik ilisimatusarnikkut suliaqartunik suliaqarsinnaasunik piffissaliussap iluani nassaarsinnaasimanngillat. Taamaattumik qulaajaanissaq kinguartinneqassasoq innersuussutigineqarpoq.
Naalakkersuisut siorna danskit naalakkersuisuisalu oqaluttuarisaaneq pillugu qulaajaanissat marluk isumaqatigiissutigaat. Aappaa spiralilersuinermut tunngasoq aappaallu Kalaallit Nunaata Danmarkillu akornanni sorsunnersuup kingullermit attaveqarnerat pillugu.
Tamatuma saniatigut Kalaallit Nunaata 1953-imi nunasiaataajunnaarsinneqarnerani pissutstit qulaajarneqarnissaannik Naalakkersuisut Inatsisartunit suliakkerneqarput – tassani Naalagaaffiit Peqatigiit nunasiaateqarunnaarnermut piumasaqaatit Danmarkip naammassisimanerai.
Naalakkersuisut maanna qulaajaanermi suliarisassat allattorlugit piareerpaat, taamaakkaluartoq qulaajaanissap kinguartinneqarnissaa Naalakkersuisut siunnersuutigaat.
Inatsisartut upernaakkut ataatsimiinnissaannut suliassani saqqummiunneqartuni allakkani tamanna atuarneqarsinnaavoq:
Marluk piareernissaannut kinguartinneqartoq
- Ajoraluartumik kalaallinik ilisimatusarnikkut suliaqartunik piffissaliussap iluani suliaqarsinnaasunik nassaartoqarsinnaanngilaq.
- Massakkut oqaluttuarisaanermik qulaajaanermik suliaqarneq piareersaanerlu kiisalu spiralimut tunngatillugu suliaq eqqarsaatigalugu suliap matumani pineqartup taakkua marluk naammassineqarnissaannut utaqqisinneqassasoq innersuussutigineqarpoq, nunanut allanut, inuussutissarsiornermut niuernermullu naalakkersuisoq, Vivian Motzfeldt (S), Inatsisartunut akissuteqarluni taama oqarpoq.
Qulaajaanissamut siunnersuut Inatsisartunut ilaasortamit Doris J. Jensenimit (S) 2022-mi upernaakkut ataatsimiittoqarnerani saqqummiunneqarpoq, tassanilu Tunngaviusumik inatsisip 1953-imi allanngortinneqarnerani pisut misissorneqassapput, tassani Kalaallit Nunaata nunasiaataanera atorunnaarsinneqarpoq.
Suliassat allattorneqarneranni qulaajaanerup siunertaa ima nassuiarneqarpoq:
Akia: 4,5-nit 6 mio. kr.-nut
- Tunngaviusumik inatsisip allanngortinneqarneranut atatillugu Kalallit Nunaanni innuttaasut taasitinneqarsimanngillat, taamaattumik suliassap allaaserinerani tunngaviusumik inatsimmik allannguisoqalernerani Kalaallit Nunaat pillugu qanorlu ingerlasoqarsimanersoq erseqqissumik peqqissaartumillu qulaajaaffigineqarnissaat siunertarineqartoq.
- Peqatigisaanillu Kalaallit Nunaat tassanilu politikerit NP-p ataani nunasiaataajunnaarsinneqarnissaq pillugu qanoq ilisimatinneqarsimanersut aamma qanoq siunnersorneqarsimanersut, taama allaqqasoqarpoq.
Qulaajaanissap kinguartinneqarnissaa siunnersuutigineqaraluartoq, Inatsisartuni naammassillugu suliarineqarnissaa Naalakkersuisut aamma siunnersuutigaat, qulaajaaneq aningaasanut inatsisissatut isumaqatiginninniarnermut ilanngunneqarniassammat.
Qulaajaaneq 4,5 amma 6 mio. kr.-nit akornanni akeqassasoq nalilerneqarpoq.
Sivisusinnaasoq
Qulaajaanerit marluk allat piareeqqaarneqarnissaannik Naalakkersuisut innersuussutaat Inatsisartunit akuerineqassappat, suliaq ukiut arlallit qaangiuppata aallartissinnaavoq.
Spiralilersuineq pillugu suliamik qulaajaaneq, ajornanngippat 1. oktober 2024-mi piareerneqassaaq. Tamanna Danmarkimi ukiaq folketingimut qinersisoqarnissaa sioqqutilaarlugu isumaqatigiissutigineqarpoq.
Kalaallit Nunaata Danmarkillu akornanni sorsunnersuarmit kingullermit attaveqatigiinnerup qulaajaarneqarnissaanut tunngatillugu, suliassat allaattorneqarnerat suli naammassinngitsoq, Naalakkersuisut Siulittaasuat januaarimi oqariartuuteqarpoq, kisianni upernaap matuma ingerlanerani naatsorsuutigineqarpoq.
Suliassat nassuiarneqarnerat oktobarimi 2022-mi piareertussaagaluarpoq, kisianni folketingimut qinersisoqarnera pissutigalugu kinguartinneqarpoq, qulaajaanermillu matuminnga suliaqarneq suli aallartinngilaq.