Misigisassarsiortartup nunatsinni assilisai ullutsinnut attaviliisuussapput

Kalaallit Nunaata qanga oqaluttuassartaa ullutsinnut attaviliivoq – siunissamullu tikkuussilluni. Taamatut allappoq Videnskab.dk.

Tassami suut tamaasa akimorlugit nunat tamalaat ilisimatusarnikkut suliniutaat, oqaluttuarisaanermik, assilialianik eqqumiitsualianik, kulturikkut inunnillu misissuinermik ilalik, 1930-ikkunni Kalaallit Nunaannik isiginninnermit ullutsinni inuusuttut nunaminnik isiginninnerannik attaviliisuussaaq.

Suliniummi tunngaviupput amerikarmiup eqqumiitsuliortup misigisassarsiortartullu Rockwell Kentip 1930-ikkunni arlaleriarluni Kalaallit Nunaanni angalasarsimaneranit assilisai titartagaalu.

Ilisimasat katersorneqassapput

– Sumiiffinnut Rockwell Kentip tikeraarsimasaanut najugaqarfigisimasaanullu angalassaagut. Assilisai titartagaalu takutittassavagut assinilu inunnik avatangiisaannillu ilisimasanik nutaanik katersuissalluta. Aammattaarli tamakkua atorneqassapput inuusuttut utoqqaallu qanga pissutsinik ullutsinnut sanilliussillutik isumaliutersornerannut, ilisimatuut ilaat amerikarmiu suliniummi peqataasoq Denis Defibaugh, New Yorkimi Rochester Institute of Technology-meersoq, Videnskab.dk-mut oqarpoq.

Taassuma saniatigut suliniummi peqataapput amerikarmiu antropologi Susan Vanek, Binghamton University-meersoq, kalaaleq oqaluttuarisaanermik ilisimatooq Axel Jeremiassen qallunaarlu tusagassiornermik inuusuttunillu ilisimatooq Jette Rygaard, taannalu Kalaallit Nunaata Universitetiani BUFFI-mi, Meeqqanik, Inuusuttunik Ilaqutariinnillu Ilisimatusarnermut Centerimi, pisortaavoq.

Amerikarmiu Rockwell Kent (1882-1972) eqqumiitsuliortoq tamatiguupalaartuusimavoq inuuneqarsimavorlu pisoqarfiulluartumik illussanik titartaasartutut, qalipaasutut, assiliisutut, titartaasartutut atuakkiortutullu, tamakkualu sammisarsimasaasa ilaminiinnannguarai.

Pingaartumik taassuma ilisimaneqaatigaa atuakkiamut tusaamasamut ´Moby Dick´-imut titartakkani, aammattaarli angalasartorujussuusimavoq, Videnskab.dk allappoq.

Takussutissat nalissaqanngitsut

– Kent misigisassarsiortartuusimavoq issimik nuannarisalik. Nalimini qaqutigoortumik Amerikap Kualliup kujallersaanut Ildlandimut angalasimavoq, Alaskami najugaqarsimalluni, ikinngunnilu Kalaallit Nunaannut angallammik aallarnialermat ilaasimavoq, Denis Defibaugh oqaluttuarpoq.

– Angalanerminnili anorersuarmit nunamut pissunneqarput angallataat umiulluni. Taamaasillluni nunatsinniinnerat sivitsorpoq, Kentillu Kalaallit Nunaat nuannarilerpaa. Arlaleriarluni nuna tikeraartarpaa sivisunerusumillu najugaqarfigisarlugu, Denis Defibaugh oqarpoq.

Nunatsinniittarnerminit ilaatigut atuakkiat ´N by E´ aama ´Salamina´ saqqummersippai – 1930-ikkunnilu Kalaallit Nunaannik kalaallinillu titartagarpassuaqarluni, qalipagarpassuaqarluni assilisarpassuaqarlunilu.

– Rockwell Kentip titartagai assilisaalu kalaallit nalinginnarmik silarsuaannik qaqutigoortumik takutitsipput. Silarsuaat kalaallit nalinginnaasut isaannit takuvaa, takussutissiaalu nalissaqanngitsuullutillu oqaluttuarisaanermut pingaaruteqarput, Susan Vanek oqarpoq.

Ilisimatusarnermik suliniummut atatillugu ilisimatuut sisamat taakkua nunatsinni illoqarfiit sisamat, Illorsuit, Uummannaq, Sisimiut Nuullu, angalaffigissavaat, taakkunanilu Rockwell Kentip assiliaatai atorneqassapput innuttaasut utoqqaat inuusunnerillu akulerutsinnerannut.

Kalaallit Nunaata allanngornera atasinnaassusialu

Ilisimatuut assilissat pisoqqat takutittassavaat, inunnut sumiiffinnullu paasissutissanik nutaanik pisinnaanerlutik takuniarlugu, inuusuttullu sammisaqartitsinermi peqataareerlutik ullutsinni inuunerminnik avatangiisiminnillu takutitsissapput.

– Pineqarpoq Kalaallit Nunaata allanngornera atasinnaassusialu. Assit takugunikkit suut takussavaat? Qanittutut ungasissutulluunniit isigaat? Ullutsinni inuiaaqataaffitsik qangamut sanilliullugu qanoq isigaat? Assigiissutsit assigiinngissutsillu suuppat?, Axel Jeremiassen aperivoq.

Ilisimatuut angalanerminni assiliivinnik nassassapput, siunertaavorlu kalaallit inuusuttut Kalaallit Nunaminnik assiliisarnissaat, tamakkualu Rockwell Kentip assilisai peqatigalugit saqqummersinneqassapput, Kentillu 0 assilisaasa ilarpassui 1930-ikkunniilli tamanut saqqummersinneqartarsimanngillat.

Tamanna peqatigalugu ilisimatuut innuttaasunik apersuissapput, Denis Defibaugh-ilu aqqutaani assiliisassaaq.

Ilisimatuut anguniarpaat ilisimasat katersukkatik tamanut saqqummiunneqarnissaat, assersuutigalugu allaaserisatigut, atuakkiakkut, saqqummersitsinikkut aammalu Kalaallit Nunaata qanga ullutsinnilu atasinnaassusiaata allannguutaasalu sumiiffinni inuiaqatigiinni oqallisigitinnerisigut.