Kalaallit radonimut ulorianartorsiorsinnaapput - kingunerluuteqarsinnaasumik
Silap pissusaata allanngoriartornerata nuna qeriuaannartoq aakkiartortippaa. Kalaallilli Nunaanni Issittumilu radon inuit peqqissusaannut qanoq sunniuteqartarpa? Tamanna ilisimatusartut paasisaqarfigerusuppaat.
Issittumi ukiuusarnera sivisullunilu nillertaqaaq.
Issittumi najugallit ullup annersaani illup iluaniiginnartarnerat nalinginnaasuulluinnarpoq. Kialaarlunilu nuannertaraluartoq, illup iluata silaannaa peqqissutsimut ulorianartorsiortitsisinnaavoq, tassa sumiiffik najugaqarfigisaq radoninik akoqarluarpat, illulu nunamut attuumavallaanngippat.
Aarhus Universitetip Asiallu Kalaallit Nunaanni radonip innuttaasunut sunniuteqarsinnaanera pillugu ilisimatusaatigisimasaanni taamatut allassimavoq.
Peqqissutsimut kingunerluutaasut
Radonimi nunamiit illup iluanut pisinnaavoq taamalu illup iluata silaannaata ilagilersinnaallugu.
Pingaartumik ukiuunerani tamanna ajornerpaasarpoq, silamimi silaannaq nillertillugu illulu kiassartillugu radongassi illup iluanut pisarpoq, tassa illup toqqammavia iluamik suliarineqarsimanngippat.
Radonimik annertuumik najuussineq inuunermut ulorianartorsiortitsinnaavoq, radonimimmi najuussineq pujortartoqartarneratulli puatsigut kræfteqalersitsikulaneruvoq. Kræftens Bekæmpelsimit misissuisoqarsimanerata aamma takutissimavaa, inimi radonitalipilussuarmi meeqqat najugallit aammikkut kræfteqaleriaannaasartut.
Radon pillugu paasissutissat Kalaallit Nunaanni Issittumilu killeqarput. Aarhus Universitetillu - Asiap 2003-miit 2004-mut radonimik uuttortaasimanera tunngavigalugu - Nuummi, Narsami Qaqortumilu illut 257-it misissuiffigisimavai.
Narsami radoneqarnerpaasoq
Kisitsisit pineqartut qangarnisaalaarput, Kalaallilli Nunaanni allanik kisitsisaateqartoqanngilaq tunngavigineqarsinnaasunik, Violeta Hansen Aarhus Universitetimi siunnersortaanerusoq, ilaatigut ilisimatusaqataasutut ilanngutassioqataasimasoq nassuiaavoq.
Misissuisoqarmat paasineqarpoq, Narsami radonit annertunerpaasut, Qaqortoq tulliuvoq Nuullu radonikinnerulluni. Narsami inigineqartut 74,6 procentii kubikmeterimut 100 Bp-mik killeqartinneqarnissaanik WHO-p inassuteqaataanit annertunerusumik radoneqarput.
Qaqortumi inigineqartut 19,4 procentii Nuummi 0,8 procentii radoneqarput.
Kujataani Narsami radonip qinngorneri taamaalillutik nunanit avannarlerniittuni, soorlu Danmarkimit, Norgemit, Sverigemit, Islandimit nunamilu EU-miittunit EU-miinngittunillu annertunerupput.
Kalaallit Nunaanni misissuinermi angusat takutippaat, ukiup parceliusunik illuliornerup affarleriinnillu illuliornerup aamma illup iluani radoneqassutsimik uuttortaanerup akornanni ajunngitsumik ingerlasoqarsimasoq.
Radonip sanaartukkani nutaani atuutilinnginnissaa anguniarlugu misilittagaqarfigineqarluartunik, attanneqarsinnaasunik sunniuteqarluartartunillu atortorissaaruteqartoqarpoq, taakkulu illuni atuutereersuni radonimik annikillisitsisinnaapput. Violeta Hansenip oqaatigaa, silaannarissarfiit mekanikkiusut ikkussorneqarsinnaasut aamma illup toqqavia tamarmi radonmembranilerneqarsinnaasoq.
Nuna qeriuaannartoq aakkiartortoq
Aarhus Universitetimi ilisimatusarup maanna misissuiffiginiarpaa, silap pissusaata allanngoriartornera Kalaallit Nunaanni illut qanoq radoneqartigisarnerannut sunniuteqartarnersoq.
- Nunap qeriuaannartup Kalaaallit Nunaata kitaani illut radonimut illersortarpai. Silap pissusaata allanngoriartornerata malitsigisaanik nunap qeriuaannartup aakkiartulernera inuit peqqissusaanut qanoq sunniuteqassanersoq paasissallugu soqutigisaraarput, Violeta Hansen oqarpoq.
Aarhus Universitetip issittumi nunat issittullu eqqaani nunat, EU-mi nutat Australialu suleqatigalugit illup iluani silaannaq, tassunga ilanngullugu radon, oquk, isugutak, pujoralak pillugi misissuinissamut EU-mut qinnuteqaatissaq suliarileruttorpaa.
- Suliniummut Kalaallit Nunaanni innuttaasut peqataatikkusuppavut. Inunnut neqeroorutigaarput, akeqanngitsumik uuttortaasinnaaneq, illup iluani radonip annikillisinneqarnissaanut suliniutit ilinniartitsinissarlu. Neriuutigaarput Kalaallit Nunaanni siunissami illup iluani silaannarmut atatillugu suliffinnik pilersitsisinnaanerput, Violeta Hansen oqarpoq.
Ilisimatusartut septembarip tallimaaniit qulingiluaanut Kalaallit Nunaanniissapput, tassan Nuummi Narsamilu ataatsimiisitsisassallutik. Nunatsinniinnerminnut atatillugu Kujataata Kommuniani innuttaasut, Narsap atuarfiani atuartut, Inuili-mi atuartut, Sulisitsisut, najukkami inillit peqatigiiffii, ilisimatusartut il. il. ataatsimeeqatigineqassallutik.
Ataatsimiinnernut peqataanissaq akeqanngilaq, peqataaniaraannili Kalaallit Nunaanni september 2022-mi worksshoppertoqarnissaanut allatsittoqartariaqarpoq.