Kalaallit Nunaanni astrofysikerit siullersaat

Seqineqarfitsinnik tallimini talerperlermi kakiuisitsisimavoq, taamaammallu inuup avataarsuanik alutorinnilluinnartup pineqarnera qularutigineqarsinnaanani. Ullumikkut Kalaallit Nunaanni astrofysikerit siullersaattut imminut taasinnaanngorsimavoq, ungasinnerusumilu astrofysikkimi professorit siullersaattut immaqa aamma taasinnaanngussalluni. 25-nik ukiulimmi Ivalu Barlach Christensenimi anguniakkat, piginnaasat soqutiginninnerlu amigaataanngilluinnarput, masteriliaminilu ullorissani pingoqqaatinik qanimut misissuisimalluni.

– Soraarummeerusiara Qilaap Silliata kemimi ineriartorsimaneranut ullorissanilu pinngoqqaatinut tunngassutearpoq. Paasivara ullorissat inuusunnerit ullorissanit utoqqaanernit oqimaannerusunik pinngoqqaateqartartut, tamannalumi ilimagineqareersimavoq, Ivalu Barlach Christensen, qaammatip tulliani Sverigemi Tysklandimut Bonnimut nuuttussaq, tassanilu radioastronimi pillugu ph.d.-liaminik allaaserisaqartussaq, oqarpoq.

– Ph.d.-lianni gassimik putsut, ullorissat pilersinneqarfigisaat, ullorissallu assigiinngitsunik angissusillit pilersinneqartarnerannut suna pissutaanersoq, pingaarnertut isiginiarneqassapput.

Unnuakkut qilak isiginnaaruk

Ivalu Barlach Christensen, Naalakkersuisut Siulittaasuata Naalakkersuisoqarfiani pisortap Hans-Peder Barlach Christensenip aamma atuagaatilerusup Henriette Christensenip panigisaat, pinngortitamik ilisimatusarnermik aqqutikkut ingerlanissaminik ilisimasaqartuaannarsimavoq.

– Unnuakkut qilaap isiginnaarnissaa nuannariuaannarsimavara. Meeraallungalu seqineqarfik pillugu atuakkamik tunissutisigama tunniutiinnarluinnarpunga. Tamatuma saniatigut angajoqqaakka ilisimasaqarnerorusunnissamut alapernaatsuunissamullu isumassarsiorfigiuaannarsimavakka. Fysikeri Anja C. Andersen seqineqarfik pillugu oqaluttuarniarluni TV-iikkooraangat tamatigut isiginnaarut alarnaveerlugu isiginnaartarpara. Kingorna taanna bachelorinngorniutinni siunnersortigaara, taamaammat ukiorpassuarni soqutigisanni pisut tamanna pingaarnersaraat. Kisianni pinngortitamik ilisimatusarnermi fagit ajornanngitsittuaannarsimagunarpakka, atuarfimmilu akuttunngitsumik immikkut atuagassinneqartarsimavunga, ilinniartitsisut takusinnaasarsimassuk tamakkuninnga soqutigisaqartunga, taamaammat tamanna uannut pissusissamisoorluinnarsimavoq, Ivalu Barlach Christensen, Sverigemi Lund Universitetimi astrofysikkimik ilinniagaqarsimasoq, oqaluttuarpoq.

Fysikkimik ilinniarnini Aalborg Universitetimi aallarnersimavai, tassanngalu bacheloreqarluni. Kingorna Harvard & Smithsonian Universitymi Center for Astrophysicsimi atuarsimavoq, tassanilu ilaatigut Kalaallit Nunaanni Greenland Telescopemik suliniummut attuumassuteqarsimalluni.

– USA-miinnera Greenland Telescopemik suliniuteqarnerup, ilaatigut MIT-mit aqunneqartup, qaninnerulernissaanut periarfissaasimavoq. Astrofysikkip iluani Kalaallit Nunaata sinniisuuffiginissaanut periarfissaqarsimanera uannut nuannerluinnartuusimavoq. Greenland Telescope pingaaruteqarpoq taama avannarpasitsigisumiikkami nunarsuarmit ulloriarsiornikkut misissorneqartartorpassuarnik tamakkiisunngortitsisuugami. Qinngussuaq atorlugu angusat annertuut aatsaat qinngussuaq sermersuarmut nuunneqarpat pissarsiarisinnaalissagivut naatsorsuutigaarput, tamaanimi panertumi qutsissumilu inissisimassaaq, tamannalu avataarsuani ulloriarsiornissamut pitsaalluinnartunik tunngavissiissaaq.

Ivalu Barlach Christensenimut nunat soorlu Kinap, USA-p, Ruslandip, Danmarkip allarpassuillu ilisimatusarnikkut angusanik pingaarutilinnik angusaqarniarlutik qanimut suleqatigiittarnerannik misigisaqarneq aamma soqutiginartuuvoq.

– Nunarsuarmi sumiiffinni assigiinngitsorpassuarni atuarsimavunga, misigisimallugulu suminngaanneersuunerput apeqqutaanngitsoq. Suliaqarfiup matuma iluani katersuuttarpugut ullorissat, avataarsua ilisimatuussutsimillu pingaartitsilluinnartuunerput oqaloqatigiissutiginiarlugit.

Greenland Telescope

Ivalu Barlach Christensenip Greenland Telescopmi ilisimatusartunik suleqateqarneq ingerlateqqissimavaa.

– Inuit taamani suleqatigisakka suli attaveqarfigilluarpakka, taamanimiillu suliaqarfiup iluani arlaqarnerusunik suleqateqalersimallunga. Taamaammat siunissami suliaqarfigisinnaanngorumaariga neriuutigilluinnarpara. Greenland Telescope radioteleskopiuvoq, suliaqarfiullu tamatuma iluani ph.d.-mik allaaserisaqassagama tamanna qaninnerusumik suleqatigiinnissamut ammaassisinnaassoq ilimagaara.

Suliffigiligassatut pileriginerpaasaq tassaavoq ilinniagartuutut aqqummi ingerlaannarnissaaq ullullu ilaanni astrofysikkip iluani professorinngornissaq.

– Astronomiimik astrofysikkimillu suliaqarneq nuannarisorujussuuara, taamaammat unversitetini avatangiisit iluanni ilisimatusarnermik ingerlatseqqittorujussuuvunga. Ilaatigooriarlunga oqalugiariartorlunga assigisaannillu suliaqariartorlunga Kalaallit Nunaaliartarnissara naatsorsuutigaara, kisianni imaanngilaq, ullut ilaanni uterlunga nuussinnaalernissamik siunniussaqarsimasunga. Ilisimatusaatigisannik sumi suliaqarsinnaanera apeqqutaatillugu nunani assigiinngitsuni najugaqartariaqarnissaq ammaffigaara, Ivalu Barlach Christensen oqarpoq, siunissamilu pinngortitamik ilisimatusarnerup iluani kalaallinik suleqateqalersinnaanissani neriuutiginerarlugu.

– Oqariartuutigiumasara paasiuminarpoq. Matematikki ilikkagaqarfigilluarniarsiuk, nassatarissallugu sakkuummat nukittooq. Tamatuma saniatigut eqqaamaneqassaaq, fagit tamaasa nuannarilluartariaqanngimmata. Pingaartumik bachelorinngorniarnermi ataqatigiinnerit annertuut takujuminaassinnaapput. Uannut universitetimi aallartinneq aamma sakkortusimavoq, ilaatigooriarlunilu tamaviaartariaqartarpoq. Faginik tamanik aamma nuannarisaqarsimanngilanga, aatsaallu kandidatinngorniarnerma nalaani astrofysikki alutorilluinnagara iserfigisimavara.

Aviisimi ilinniagaqarneq pillugu ilanngussami akeqanngitsumik atuanerusinnaavutit. Uani pissarsiariuk.