Ilisimatuut: Qitornat qanoq mamakujuttortigisassava?

Ilisimatusarneq nutaaq aqqutigalugu danskit nuannisaaqatigiittarnerat allanngortinniarneqassaaq, tassa nuannisarnermi mamakujuttunik tungusunnittunillu allanik nerivallaarunnaarnissarput anguniarlugu. Videnskab.dk taamatut allappoq.

»Oqanngilagut, meeqqat tungusunnittutoratillu sodavanditortasssanngitsut, maannamulli pisarnerminnit minnerusumik pisalissasut,« DTU Fødevareinstituttetimi ilisimatooq Anja Pia Biltoft-Jensen Videnskab.dk-mut oqarpoq.

Danmarkimi mamakujunngersuuvugut, meeqqallu nuannisaaqatigingaangatsigit mamakujuttorluartarluta. Kisianni mamakujuttut, kaagit imigassallu tungusunnittut pualavallaalersitsisinnaapput, kigutinik putoqalersitsisinnaapput tamulugassanillu peqqinnartunik, uagutsinnut iluaqutaasussanik nerinissaraluarput pinngitsoortittarpaat.

Meeqqat pualavallaartut

Meerartavut aamma atuartuunerminni pualanerulertalerput. Atualerlaanit 12 procentit pualavallaartarput. Atuarfimmiillu anisut 19 procentii pualavallaartarlutik. Peqqissutsimut Aqutsisoqarfimmit kisitsisit kingulliit taamatut takutitsipput.

Ilisimatusartut meeqqat 3-6-inut, 7-10-nut aamma 11-17-inut ukiullit qanoq annertutigisumik tungusunnittutorlutillu tungusunnittortalinnik imigaqartassanersut pillugit malittarisassaliorlutik aallartipput.

»Amerlanerit nalunngilaat, mamakujuttutorpallaarneq peqqinnartuunngitsoq, kisianni qanoq annertutigingaangami ingasappallaartarpa? Peqqinnartunik nerisaqarnissaq inissaqartinniarlugu qanoq annertutigisumik tungusunnittutortarnissamut ilitsersuut amigaataavoq. Taamaattumik sanasariaqarpugut,« Anja Pia Biltoft-Jensen oqarpoq.

Ilisimatusartut Fødevarestyrelsenip pisortatigoortumik nerisassatut innersuussutaat tunngavigisimavaat, ilaatigut innersuussutigineqarpoq, ullormut naatitanik 600 gramminik karrinillu aserorterneqannitsunik minnerpaamik 75 gramminik nerisaqartarnissaq.

»Pisortatigoortumik nerisassatut innersuussutit malikkaanni, inuussutissaq pisariaqartinneqartoq pissarsiarineqassaaq. Pisariaqartitaq pissarsiarineqareerpat, qanoq tungusunnittutortigisinnaaneq paasinarsisarpoq« taanna oqarpoq.

Ilisimatusartut kingusinnerusukkut Hvidovre Kommunemi atuarfinni peqqissaaasut kigutillu nakorsaat suleqatigalugit meeqqanut 0. klassimi atuartunut suliniut ineriartortillugulu misilerarniarpaat.

Ilaqutariit 200-t

Ilaqutariit katillugit 200-t peqataasspput. 100-t suliniummik misileraaffigineqassapput, 100-llu nakkutilliisuussallutik. Ilisimatusartut sanillersuussinissamut aamma suliniut aqqutigalugu mamakujuttortoqarpallaarunnaartoqassanersoq takuniarlugu qaammatini sisamani malinnaassapput.

Statens Institut for Folkesundhedimi pisortaaneq, professori Morten Grønbæk suliniummut nutaamut isumalluarpoq.

»Isumaqarpunga, inuit malittarisassaqartinneqarnissaat isumassarsialatsiaasoq. Tungusunnittutorpallaarneq peqqinnanngitsuusoq ilisimassavarput, isumaqarpungalu ilisimatusaatigalugu misileraaniarneq soqutiginartuusoq,« Videnskab.dk-mut oqarpoq.
Taassumali isumaa malillugu, peqqissuunissaq eqqarsaatigissagaanni mamakujuttut tungusunnittullu allat ajornartorsiutaanerpaanngillat.

»Pujortartarneq imigassartortarnerlu suli peqqinnannginnipilussuupput. Aamma timersorpallaannginnerput peqqissunissaraluatsinnut sunniuteqartarpoq. Meeqqat inuussuttullu pujortartuartillugit imertuartillugillu, siulliullugit iliuuseqarfigisariaqarpavut,« taanna isumaqarpoq.

Arfinilinnik ukiulinniit qulingiluanik ukiulinnut sammititaq

Anja Biltoft-Jensenilli oqaatigaa, suliniutigisartik meeqqanut arfinilinnit qulingiluanut ukiulinnut sammititaasoq, taamaammat pujortartarneq imigassartortarnerlu tassani ajornartorsiutaanerpaanavianngilaq.

Taassuma ilanngullugu oqaatigaa, ilisimatusartoqatini peqatigalugit misissuisimanerit takutikaat, meeqqat sukkulittornerpaat nerisassanik peqqinnartunik, soorlu naatitanik, karrinik aserorterneqanngitsunik aalisakkanillu neriakinnerpaasartut.