KL

DK

Ilisimatusartartut: Uumassusileqatigiiaat nunanit allaneersut sianigisigit

Silap pissusiata allanngoriartornera peqqutaalluni uumassusileqatigiiaat nunanit allaneersut ajoquseerujussuarsinnaasullu Kalaallit Nunaanni pissutsinik ajornerulersitsisinnaapput, ilisimatusartartut mianersoqqusipput.

Redaktionen

Ilisimatusarneq

Silap pissusiata allanngornerata kinguneri ukiorpaalunngulersuni tusartariileqaagut, kisiannili Kalaallit Nunaanni qanoq iliorluta allanngoriartuutinut naleqqussarsinnaanerput
eqqartungaassanagu.
Issittumi Siunnersuisooqatigiit ilisimatusartartunut Canadameersunut, Kalaallit Nunaanneersunut Danmarkiminngaanneersunullu nunarsuup issittortaata immikkoortuinut Kalaallit Nunaata kitaani Canadallu kangiani silap pissusiata allanngorneranut naleqqussarniarluni iliuuserineqarsinnaasunik innersuussuteqaqqullugit suliakkiuteqarsimapput.

Innersuussutit

Kalaallit Nunaanut tunngatillugu ilisimatusartartut suliassaqarfinni assigiinngitsuneersunik suleqateqarlutik paasissutissarpassuarnik katersuipput, soorlu atortulersuutinut, ilinniartitaanernut, aatsitassanut allanullu tunngassuteqartut paasissutissat katersorneqarlutik. Taamaaliortoqarpoq ukiuni 2013-imiit 2016-ip tungaanut, maannalu suliat inernerannit innersuussutit piareerneqarput. Inernerit innersuussutillu Nuummi sapaatip akunnerata tulliani saqqummiussorneqassapput, ataatsimiinneq Pinngortitaleriffimmi pissaaq marlunngorneq 11. septembarimiit 13. septembari ilanngullugu ingerlanneqassalluni.

Allaaserinnittoq

Pinngortitaleriffimmi ataatsimiinnissaq sioqqullugu ilisimatusartartut naluaarusiami ”Adaptation Actions for a Changing Arctic”-imi (Issittumi allanngoriartortumi naleqqussarnissamut
iliuusissat) suliaqaqataasimasut allaaserisaaqqanik ataatsimiinnissamut qilanaartuutitut Sermitsiaq.AG- mi ilanngussaqartassapput. Ilanngussamut uunga ullumikkut allaaserinnittoq tassaavoq D. Sc., Hans Meltofte, Aarhus Universitet-iata immikkoortuani Bioscience-mi ilisimatusartartuusimasoq soraarneq.

Uumassusileqatigiiaat inangiisartut tassaapput uumasut, naasut, uumasuaqqat milluaasartut, naasuaqqat tappiorannartut, issuatsiaakkut imaluunniit uumasuaraaqqat isaannarmik takuneqarsinnaanngitsut inunnit eqqunneqarsimallutik nalinginnaasumik uummaviginngisaminnut pisimasut tassaniittunillu
uumassusileqatigiiaanik inangiisut imaluunniit ajornartortsiortitsisut. Taama ittut tassaapput nunarsuarmi sumiiffinni assigiinngitsuni uumassuseqassutsit assigiinngisitaarnerannut navianartorsiortitsisut annerpaartaat, ukiullu tamaasa aseruisimanerinut akiorniarnerannullu aningaasarparpassuarnik koruunik milliardilikkaanik atuffigineqartartut. Nunarsuaq tamakkerlugu uumassusileqatigiianut inangiisunut akiuiniarnermut aningaasat atorneqartartut katillugit missiliorneqarmata kisitsit amerikkarmiut aningaasanngorlugit 1.400.000.000.000 (1,4 billioner) US$ taaneqarpoq, imaluunniit tamatuma naligaa nunarsuaq tamakkerlugu aningaasaqarnerup 5 %-ia.

Maannamut nunarsuup Issittortaa – Kalaallit Nunaat ilanngullugu – tamakkunannga inangiisunit eqqugaavallaanngilaq, tuttuutit nujuitsut Kalaallit Nunaannut 1952-imi eqqunneqanerinut atatillugu tuttut kumaat assigiinngitsut ajoraluartumik Kalaallit Nunaata tuttuinut aamma siaruaannikuusut eqqaassanngikkaanni. Taakkua eqqarsarluaqqaarani uumasunik nunanit allaneersunit eqqussuinermi qanoq ajortigisumik kinguneqartitsisinnaanerinut assersuutissaalluarput.

Piffissaagallarnerani iliuuseqartoqartariaqarpoq

Silap pissusiata allanngornerata kingunerisaanik, aammami misigileriikkatsinnik, uumassussileqatigiiaanik inangiisunik ajornartorsiuteqarneq sukkasuumik ajornerujussuanngorsinnaavoq. Tassami suut tamarmik kissatsinnerussappata sukkanerusumik Kalaallit Nunaanni siaruaakkiartulissammata. Tamatumani pineqarput inuit namminneerlutik eqqussortagaat (ass. naasussat) imalluunniit uumassusileqatigiiaat piarinaatsoornikkut
timmisartumik umiarsuarmilluunniit eqquttuukkat eqqarsaatigalugit (ass. peqqukujuit, sullerngit uumasuaqqallu isaannarmik takuneqarsinnaanngitsut).

Uumassusileqatigiiaanut inangiisukkunnut tunngatillugu ajornartorsiutit annerpaartaraat eqquteqqaarnerini
ajornartorsiutaasutut isigineqanngeriarlutik sivitsoriartornerani siaruaakkiartornerallu ilutigalugu ajornartorsiutaalersarnerat, taamaalineranilu siaruariartornerisa unitsinnissat ajornartorujussuanngoreertarluni.

Assersuutissaqqissuuvoq naasoq lupini Kalaallit Nunaanni amerlasuunit illup silataaniittuutigineqartartoq.
Taama ittut Islandimi ullumikkut ima siaruarsimatigipput pissusissamisoortumik nunap naasoqarnera annertoorujussuaq inangersimalersimallugu. Kalaallit Nunaanni qanoq iliuuseqartoqanngippat, tassa Islanditut ajornartorsiortitserujussualernissaat pinngitsoortinneqarsinnaanngitsutut maanna isikkoqalerpoq.

Nunap nammineq uumassusileqatigiiaavi nunguillugit

Kalaallit Nunaanni lupinit naatinneqartarnerisa inerteqqutaatinneqalernissaat nuannarineqarpallaarnavianngikkaluartoq, taamaattoq taamaaliortariaqarnissaq kisivimmi aqqutissatuaalerunarpoq. Tassami Kangilinnguani pissutsit qiviaannartigit. Danmarkimi aamma assingusumik pisoqarnikuuvoq naasup hypenrosap eqqunneqarnerata kingunerisaanik aqutassaanngitsorsuarmik sinerissap ilarujussuanut siaruaammat. Maanna Danmarkimi hypenrosanik allanillu naasunik inangiisartunik eqqussuisarneit inerteqqutaatinneqalernissaat sulissutigineqarpoq.

Alla assersuutissaq maannarpiaq Kalaallit Nunaata kujataani ingerlanneqartoq tassaavoq minkiuteqarfittaarnissaq. Nunarsuaq tamakkerlugu taama ittorpassuarnik peqartitertoqarpoq, tamakkulu
uumasuutit minkit ilaanneeriarlutik iniminniit qimaasoorutigineqartarput Kalaallit Nunaannilu kissatsinnerusumi
taama pisoqassappat tamakku timmissanut piaqqisartunut eqalunnullu kingunerlutsitserujussuarsinnaapput.

Iliuusissatut pilersaarutit pisariaqarput

Nunarsuup ilarujussuani nunarpassuarnit naasunik uumasunillu eqqussuiniarnerit inerteqqutaalluinnarput – allaammi neqinik issuinnarnilluunniit/saanngutinik – sumiiffiit mianernarusut ima illersoniarneqartigipput timmisartoq nunamut pineqartumut ingerlasussaq ornitani tikitsinnagu sullinernut toqoraammik seqqartarneqaqqaartarluni. Kalaallit Nunaanni uumassusileqatigiiaat allaninngaanneersut pillugit iliuusissamik pilersaarummik pisiariaqartitsisoqarpoq.

Læs hele sagen:

silap pissusaa avatangiisillu inuiagatigiit
Powered by Labrador CMS