Danmarkimi kalaallit meerartaat angerlarsimaffiup avataanut inissinneqarnerusarput
Meeqqat Kalaallit Nunaanni inunngorsimasut Danmarkimi angerlarsimaffiup avataanut inissinneqartartunit arfineq-marloriaammik amerlanerupput.
Kalaallit meerartaat Danmarkimi najugaqartut danskit meerartaannit arfineq-marloriaammik angajoqqaaminnit peersinneqarnerusarput, taamatut allappoq aviisi Kristeligt Dagblad.
2019-ip naanerani meeqqanit inuusuttunillu Kalaallit Nunaanni inunngorsimallutik Danmarkimi najugaqartunit 1879-iusunit katillugit 134-t angerlarsimaffiup avataanut inissinneqarsimapput. Tassa kalaallit meeqqat inuusuttullu Danmarkimi najugaqartut syv procentiisut amerlatigisut, danskit meerartaat angerlarsimaffiup avataanut inissinneqarsimasut én procentiinnaasut, tamanna Social- og Indenrigsministeeriaqarfip decembarip qaammataani allakkisarisimasaani atuarneqarsinnaavoq.
Amerlanerungaatsiartut
Meeqqat kitaamiuunngitsut danskit meerartaannut sanilliullutik angerlarsimaffiup avataanut inissinneqarsimasut amerlanerulaarput. Rockwool Fondenip 2020-mi nalunaarusiarisimasaata takutippaa, niviarsiaqqat 2,3 procentii nukappiaqqallu 2,6 procentii angerlarsimaffiup avataanut inissinneqarsimasut. Meeqqat 2019-imiilli amerlanerulersimasinnaanerat eqqarsaatigigaluaraanniluunniit, kalaallit meerartaat pissutsit ilisimaneqartut tunngavigalugit angerlarsimaffiup avataanut inissinneqarsimasut amerlanerungaatsiartput, Aalborg Universitetimi isumaginninnermi suliaqarnermi lektoriusimasoq aamma angerlarsimaffiup avataanut inissiisarnerup inuiaassutsinut sunniutigisartagaanik ilisimatusarsimasoq Marianne Skytte nassuiaavoq.
Taanna Nuummi Ilisimatusarfimmi isumaginnittunngorniarfimmi ullumikkut ilinniartitsisuuvoq.
- Assersuutigalugu angajoqqaat ilinniagaqarsimanatik suliffeqanngitsut inoqatigiminnut killilimmik attaveqartarnerat pissutaavoq, tamatumalu maligitsigisaanik angajoqqaatut pisussaaffiit isumaginiarnerat ajornakusoornerusinnaavoq, taanna oqarpoq.
Marianne Skyttep innersuussutigaa, kalaallit Danmarkimi najugaqartut inuunermi atugaannik misissuiluuni Vivep, Det Nationale Forsknings- og Analysecenter for Velfærd, 2015-imi nalunaarusiaa.
Inuttut aningaasaqarnikkullu atukkat
Nalunaarusiami pineqartumi inerniliunneqarsimavoq, inuttut aningaasaqarnikkullu atukkat pissutigalugit kalaallit meerartaat danskit meerartaannit angerlarsimaffiup avataanut inissinneqarnerusartut.
Kalaallimmi Danmarkimi najugallit ilaatigut isertitatigut angerlarsimaffeqannginnertigullu atugarliornerupput. Aamma kalaallit danskillu suliffeqarnermuta atatillugu assiginngitsupilussuarmik atugaqarput, nalunaarusiami 2015-imeersumi allassimavoq, kalaallit Danmarkimi najugallit 25-60-inik ukiullit 35 procentii suliffeqartut, akerlianik danskit 80 procentii suliffeqarlutik.
- Atugarliortunngorsinnaanermut takussutissat tamakku pissutaapput meeqqat angerlarsimaffiup avataanut inissinneqartarnerannut, Marianne Skytte oqarpoq, nangillunilu oqaatigalugu, kalaallit angajoqqaajunerlunnerusutut isigineqarnerat pissutaanani inuiaqatigiinnili atugarliornerpaat ilaanniinnerat pissutaasoq.
Marianne Skyttep peqatigitillugu ujartorpaa, kommunit meeqqanik allatut inuiaassusilinnik angerlarsimaffiup avataanut inssiigaangata, oqaatsit, inuiaassutsit upperisarlu Danmarkimit eqqarsaatigineqarnerusarnissaat. Naalagaaffiit Peqatigiit Meeqqanut tunngatillugit isumaqatigiissutaanni allassimavoq, meeraq ”nammineq kulturini naapertorlugu inuusinnaatitaasoq aamma nunani inuiaassutsikkut, upperisatigut oqaatitsigullu ikinnerussuteqarlutik inuuffigisaminni upperisaminik namminerlu oqaatsiminik atuisinnaatitaasoq”.
Ilaqutariinni ajornartorsiuteqartoqartarnera
Social- og ældreministeri Astrid Krag (S) isumaqarpoq, kalaallit Danmarkimi najugallit meerartaannik anagerlarsimaffiup avataanut inissiisarnerpassuarnut pissutaasoq ”ilaqutariit Kalaallit Nunaanneersut ilaasa ajoraluartumik ajornartorsiuteqartarnerat".
- Meeqqat namminneq kulturertik tunngavigalugu alliartornissamut pisinnaatitaapput, siullertulli pingaarnertigullu suliassarput tassaavoq, meeqqat pineqartut angerlarsimaffimmi persuttaaffiullunilu sumiginnaaffiusumi alliartunnginnissaasa qulakkeerneqarnissaa, Astrid Krag oqarpoq, itisiliillunilu oqarluni:
- Imaanngilarli meeqqat angerlarsimaffiup avataanut inissinneqartussat pitsaanerpaamik qanoq inissinneqarnissaat eqqumaffigineqassanngitsoq. Tassa meeqqat danskiuppat kalaaliuppataluunniit tunngavii eqqarsaatigisussaavagut.
Misissueqqissaarnissamut aningaasanik immikkoortitsisoqarsimasoq
Ukioq manna aningaasanut inatsimmi 1,2 milliarder koruunit immikkoortinneqarsimapput, taakku kalaalit Danmarkimi najugallit meerartaannik angerlarsimaffiup avataanut inissiisarnermik inissinneqarsimasullu inuunnerminni qanoq atugaqarnerannik misissueqqissaarnissamut atorneqassapput. Tamatuma kingorna Astrid Kragip allatut iliuuseqartoqarnissaanik pisariaqartitsisoqarnersoq aatsaat nalilersorniarpaa.