Ataatsimut oqariartuuteqartut: Inunnut adhd-mik nappaateqartunut tunngassanngilaq

Atornerluineq pillugu oqallinneq tikilluaqqunarpoq, kisianni tamatumani meeqqat inersimasullu immikkoortitaasarnerat pinaveersaartariaqarpoq, nappaatip suussusianik paasinninnermik unammillernartoqaqisumik sorsuuteqareerput.

Tilioq aamma MIO ataatsimoorussamik taama oqariartuuteqarput, tusagassiorfimmi matumani allaaserisani arlalinni Ritalininik tuniniaasoqartarneranik atornerluisoqartarneranillu saqqummiussoqareernerata kingorna tamanna pivoq.

Ritalin inunnut nappaatiminnik suussusersiffigineqarsimasunut – asersuutigalugu adhd-mut – nakorsamit nakorsaaserneqarsimasunut pisariaqartartoq, sullissiviit taakku oqaatigaat. Tamannalu apeqquserneqassanngitsoq.

Akerlianik nakorsaatit tunniunneqarsimasut allanut ingerlateqqinneqartassanngitsut imaluunniit tuniniarneqartassanngitsut, Tiliumit aamma MIO-mit naqissuserneqarpoq. Ritalinit aamma tassani pineqarput.

Alianarpoq, mamianarpoq inerteqqutaallunilu

Tamatumani pingaaruteqarpoq, ukkatarineqartoq tassaasoq atornerluineq aamma inuit atornerluisut kiisalu tuniniaasut, Innarluutillit Illersuisuat Anja Hynne Nielsen oqarpoq.

Inuusuttut adhd-mik ersinngitsumik innarluutillit nakorsaatitortut, pisariaqartikkamikku pisaraat taassuma pingaartippaa. Taamaammat Ritalinip anngajaarniutitut atorneqartarnera alianartoq mamianarlunilu aamma inerteqqutaasoq, taassuma oqaatigaa.

- Inuit nakorsaatissaminnik atorfissaqartitsisut immaqalu ooriuteqanngitsut atornerlunneqarput – taamaalillutillu Ritalin aanngajaarniutitut atornerlunneqarnissaa siammarterpaat naak tamanna nakorsaatimi atornerluisunut ilungersunartumik kinguneqartussaasoq, Innarluutillit Illersuisuat oqarpoq.

Naalakkersuisut aamma peqqinnissaqarfiup ajornartorsiutip annertussusaa misissortariaqaraat, pisuussutaasut sunniutaallu paaseriarlugit atornerluinermik pinaveersaartitsineq ingerlaqqullugu, tamannami peqqissutsikkut ajornartorsiutitut ineriartussanngimmat, Anja Hynne Nielsen taama oqariartuuteqarpoq.

Tamanna nappaatip suussusianik aalajangiinermut imaluunniit nakorsaatimik ikiuinermillu pisariaqartitsinermut akornutaassanngilaq – aamma ajornartorsiutinik taamaassorisanillu pilersitsissanngilaq inunnut nappaateqartunut nakorsaatimillu pisariaqartitsisunut, ulluinnarni ersarivissumik nakorsaammik atorfissaqartitsisoqarmat.

Adhd pillugu ilisimasaqanngitsut

Inuit adhd-ertunut katsorsaasutut akisussaasut, Ritalin atornerlunneqarneratigut ajornartorsiutip qaammarsaavigineqarnissaannut peqataasinnaapput. Katsorsaasutut akisussaasut aamma minnerunngitsumik inuusuttunut ikiuisinnaapput tigussaasunik ikorfartuinissamik iliuusissanik tikkuartuillutik, takutillugu ilitsersuillutillu nakorsaatertik tassanngaannartumik pisiariumaneqalissappat qanoq iliuuseqarsinnaanersut, meeqqat illersuisuat Aviâja Egede Lynge, taama isumaqarpoq.

- Inuit nakorsaammik pisariaqartitsisut nakorsaatertik, Ritalin, allanit atornerlunneqarmat aamma tuniniarneqarlunilu atornerlunneqarmat aliasuutigivaat. Tamanna sakkortunerpaamik akerlerivaat. Nuanniitsumik oqaluuserineqarnerata aamma kingunerivaa, arlallit nalummassuk ADHD sunaanersoq, nappaatilinnullu nuanniitsumik isiginnittaaseqarlutik.

Taanna nangilluni oqarpoq:

- Nappaatillit ineriartornermikkut akornutiminnit pissuteqartumik sorsuuteqareersut eqqaamassavarput. Unammillernartorpassuarnut sorsuuteqareerput, aamma unamminartorivaat inuiaqatigiinniit paasineqannginnertik. Tamanna pissutigalugu meeqqat, inuusuttut inersimasullu ADHD-ertut inuiaqatigiinniit sapinngisamik immikkoortitaanaveersaarnissaat pisariaqarpoq, meeqqat illersuisuat Aviâja Egede Lynge oqarpoq.

Nukittoquterpassuit

Inuit adhd-mik ersinngitsumik innarluuteqartut nukittoquterpassuaqartut, meeqqat illersuisuata tamatuma saniatigut erseqqissarpaa.

- Soorlu immikkut ukkatarinnillaqqissuseq, qajannaatsuuneq, nutaaliullaqqissuseq, oqaloqatiginnillaqqissuseq, periataallaqqissuseq naammalluartumillu nukissaqarneq. Inuppassuit pitsaaqutit taamaattut takusarpaat “ingasattajaartumik nukittut”, inuimmi ADHD-ertut piginnaanitik pitsanngorsarsinnaasarpaat iluaqutigilerlugit.

Aviâja Egede Lyngep oqarnera naapertorlugu “allaanerunertik” ilaatigut misiginneqataallaqqissusermik pilersitsisarpoq, piumasaqaatitaqanngitsumillu asanninnertik inunnut sorsuttunut allanut aamma tunniuttarpaat.

- Inuit ADHD-ertut silarsuaat allatut immikkut nuannerluinnartumik misigisarpaat, taamaallutik inunnut assigiinngissusilinnut akuersaarnerusarlutik – namminerminnut allanullu, taanna oqaluttuarpoq.

Adhd pillugu uani paasisaqarnerusinnaavutit.