Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit: Aningaasanut inatsisissatut siunnersuut malunnartumik amigartooruteqarfiuniarpoq

Kalaallit Nunaanni aningaasaqarneq corona ukiuni marlunni tuniluukkaluartoq Ukrainemilu sorsuttoqaraluartoq suli ajunngitsumik ingerlavoq. Suliffissaaleqisoqarpianngilaq aamma attaveqaasersuutitigut annertuunik suliniuteqartoqarpoq ukiuni aggersuni aningaasaqarnermik ingerlatitsiinnartussanik. Ineriartorneq 2023-mi 1 procentip missaanniissasoq naatsorsuutigineqarpoq - tassa 2022-mut sanilliullugu appasinnerulaassalluni.

Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit nunap aningaasaqarneranik ukiumoortumik naatsorsuinerminni taamatut naliliipput. Siunnersuisoqatigiit nalunaarusiaat sisamanngornermi ualikkut tusagassiortunik katersortitsinermi tamanut saqqummiunneqarpoq, tassani siunnersuisoqatigiit aningaasaqarnermik ingerlatsineq aamma nalilerpaat.

Siunnersuisoqatigiinnit politikkerit uparuarneqarput, oqaatigalugu Naalakkersuisut aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi 2023-mi 70 millioner koruuninik 2024-milu 40 millioner koruuninik amigartooruteqarnissaq siunniussimagaat, naak aningaasaqarneq ingerlalluaraluartoq:

- Suliaqarluartoqarnera Nunattalu Karsiata siunissami unammilligassaqarnera eqqarsaatigalugit amigartooruteqarniarneq maluginiagassaavoq, siunnersuisoqatigiit allapput, erseqqissaassutigaalli aningaasanut inatsitsissatut siunnersuummi ukiut sisamat ingerlaneranni sinneqartooruteqarnissaq inatsisitigut piumasaqaataasumut malinnittoq, 2025-mimi 2026-milu sinneqartooruteqarnissaq missingersorneqarsimammat.

Kinguaattoorutit aningaasaliinissallu

Siunnersuisoqatigiinnit aamma oqaatigineqarpoq, timmisartoqarfinnut erngullu nukinganik nukissiorfinnut koruuninik miliardilikkaanik aningaasaliissuteqarnissamik aalajangiisimanerit tamakkiisumik misissorneqartariaqartut. Aningaasaliissuteqartoqarneratigummi Nunatta ukiuni aggersuni akiitsui 2021-miit (3,4 milliarder koruuniniit) 2025-mut (6,8 milliarder koruuninut) marloriaatinngornissaat naatsorsuutigineqarmat.

Misissuinermi aamma aserfallatsaaligassatut kinguaattoorutigineqarsimasorpassuit ilanngunneqartariaqarput. Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit kinguaattoorutigineqarsimasut naatsorsorsimavaat, kinguaattoorutigineqarsimasut 9,5 milliarder koruunit missaannik naleqassasut naatsorsorneqarsimavoq. Killiffiit naatsorsorneqarsimaneranni takuneqarsinnaasutut, kinguaattoorutigineqarsimasut iluarsiiffigineqarnissaannut aaqqiissutissarsisoqarsimanngilaq:

- Aningaasaliiffigisassatut pilersaarutigineqartut aserfallatsaaligassatullu kinguaattoorutigineqartut tamakkiisumik takuneqarnissaat pingaaruteqarpoq, taakkumi politikkikkut oqallinnermi pingaarnersiuinermilu tunngavigineqartussaammata, tassungalu ilanngullugu aningaasalersuinissamut tunngavissat aamma suliniutigineqartut naammassineqarnissaat eqqarsaatigalugit. Suliniutigineqartut amerlanersaat annertuujupput, taamaammallu inuiaqatigiinni aningaasaqarnikkut ingerlatsinermut tamarmiusumut sunniuteqartussaapput, Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit allapput.

Ikittuinnarnik aaqqissuusseqqittoqarniartoq

Siunnersuisoqatigiit ukiut siulii assigalugit oqaatigaat, aningaasaqarnikkut aaqqissuusseqqinnissaq pisariaqartoq. Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiinnit oqaatigineqarpoq, aningaasanut inatsisissatut siunnersuut aaqqissuuteqqitassanik aningaasartuutaasussanik annikitsuinnarnik.

Naalakkersuisut ingerlatsinernut tapiissutissatullu aningaasaliissutit aaqqiissutissatut naatsorsorneqarsimasup 2,86 procentiusup affaannaanik aaqqiissuteqarniarnerat killormut ingerlatitsivoq.

Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiinnit oqaatigineqarpoq, politkkerit aaqqissuusseqqinnerit ikiorsiullugit aningaasaqarnikkut attassiniarnermi ajornartorsiutaasunik aaqqiissuteqartariaqartut. Siunnersuisoqatigiit naatsorsuisimanerat malillugu, politikkerit iliuuseqanngippata, nunatta karsia 2035-miit ukiumut en milliard koruuninik amigartooruteqartassaaq.

Siunnersuisoqatigiit aningaasaqarnikkut ajornartorsiutinut minnerulersitsisinnaasut pillugit aaqqiissutissatut pingasunik siunnersuuteqarput:

• Soraarnerussutisianut aaqqissuusseqqinneq: Inuuneqqortusiartorneq ilutigalugu soraarnerusutisiaqalernissamut ukioritinneqartoq qaffakkiartorneqassaaq, taamaasilluni utoqqalinersialittut ukioritinneqartut ullumitut qaffasissuseqarnissaat aalajangiusimaneqassammat. Soraarnerusutisiaqalernissamut ukioritinneqartoq 2050-ip tungaanut ukiunik 4-nik ilaneqartassaaq, tamannalu innuttaasunut siumut naatsorsuinermi qanoq sivisutigisumik inuusarnerup 8 siuariarfiuneranut naapertuuppoq. Tamanna attassisinnaanerup BNP-p 1,7 pct.-anut pitsanngorneranik kinguneqassaaq.
• Ilinniartitaanermut aaqqissuusseqqinneq: Inuusuttut inuussuttunut sullitassaneersut 150-inik amerlanerit ilinniarnermik aallartitsinerisigut sunniutaasussani inuusuttut amerlanerit inuusuttunut ilinniartitaanernut nuussinnaanissaat 50 %-mik amerleriassanersut ukiut arlallit qaangiuppata takuneqarsinnaalerumaarpoq. Ukiut ingerlaneranni innuttaasuni ilinniarnikkut qaffasissuseq qaffakkumaarpoq, tassuunalu sulisinnaasut sulisoqarnerlu nukittorsarneqassapput, tassami inuit meeqqat atuarfiata kingornagut ilinniagaqarsimasut sulilernissaminnut periarfissagissaarnerummata. Attassisinnaaneq BNP-p 0,25 pct.-anik pitsaanerulissaaq, matumani ilinniartitaanernut aningaasartuutaasartut allanngorsimassanngippata.
• Aningaasartuutinik aqutsineq: Ukiuni arlalinni pisortani aningaasartuutit sukannersumik aqunnissaat, tassani pisortat aningaasartuutaanni ineriartorneq 2021-2026-mut ukiut tallimat ingerlaneranni ukiumoortumik 0,5 pct.-imik ikilisinniarneqassallutik. Tamanna 2026 angullugu pisortat atuineranni ineriartortoqannginnissaanut naapertuutingajappoq. Ukiut 5-it ingerlaneranni sukannersumik aningaasartuutinik aqutsineq attassisinnaanermut ajornartorsiutip BNP-p 1,3 pct.- anik annikillisitsiumaarpoq, tamannalu pingaarnertut pisortat aningaasartuutaasa BNP-mut ilaatinnerisigut appaaffiusussaassaaq.