Aningaasanut inatsisissatut siunnersuut sioraanartunik siulittuutilik: Aningaasat naleerukkiartornerata sorsunnerullu aningaasaqarneq unammillerpaa

Obs. Suliniutit allaaserisami allanneqarsimasut ilaneqarput allaaserisaq saqqummereersorlu.

Aningaasanut inatsisissatut siunnersuut 2023-moortoq aningaasaqarnermut naalakkersuisumit, Naaja H. Nathanielsenimit (IA) ataasinngornermi ualikkut tusagassiortunik katersortitsinermi saqqummiunneqarpoq. Siunnersuut "Piffissami nalorninartumi akisussaassuseqarneq isumaliorluarnilu"-mik taallugu saqqummiunneqarpoq.

Siunnersuummilu kissaatinut aningaasaliiginnartoqassanngilaq. Aningaasaqarnerulli naatsorsuminaannerusinnaaneranik siulittuuteqarpoq.

Kisitsisit aallaavigineqartut siulliullugit saqqummiutissagutsigit, 2023-mut 71 milliuunit koruuninik amigartooruteqarnissamut naalakkersuisut siunniussaqarput. Ukiulli 2023-2026-mi katillugit 16 milliuunit koruuninik sinneqartooruteqarnissaq missingersuunneqarpoq. Naalakkersuisut inatsit naapertorlugu aningaasanut inatsimmut siunnersuusiornerminni ukiunut sisamanut atuuttussanut missingersuutiminni amigartoorsinnaatitaanngillat.

2023-mi amigartooruteqarnissaq pillugu Naalakkersuisunit nassuiarneqarpoq ajornartorsiutit avataaniittut pissutaasut:

Sorsunneq, aningaasat naleerukkiartornerat Covid-19-ilu

- 2023-mi amigartooruteqarnissamik naatsorsuuteqarnermut pissutaavoq nunat tamalaat akornanni pissutsit pissutigalugit nunatta karsia isertitaqarnissamut tunngatillugu pitsaanngitsumik sunnerneqassammat, pisuni minnerunngitsumik Ukrainemi sorsuttoqarnera pissutaalluni. Sorsunneq aningaasanut missingersuutini 2023-mi aamma 2024-mi sunniuteqassangatinneqarpoq, 2024-mili aamma 2025-mi pissutsit nalinginnaaneruleqqissangatinneqarlutik, aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi allassimavoq.

Aningaasaqarnermut ajornartorsiortitsisinnaasut, siunissamullu nalorninartorsiortitsisut pingasut Naalakkersuisut ima nassuiarpaat:

Ruslandip Ukrainellu sorsunneranni nerisassanut nukissiuuteqarnernullu akit nunarsuaq tamakkerlugu annertunerulerput. KNI-p akinut sillimmasiilluni isumaqatigiissuteqarnera piffissami aalajangersimasuinnnaq ikummatissat akiinut appasitsitsinissamut qulakkeerinnipput, nunallu avataanit nerisassanik eqqussuinermi akit aamma malinnaalertussaallutik.

Nunat tamalaat akornanni aningaasaq malunnaatilimmik naleerukkiartorpoq. EU aningaasat naleerukkiartornerat kingullermik missingersorneqarmat, tassa maj 2022 8,8 %-miippoq. Aningaasap naleerukkiartornera pissutigalugu pisisartut pisinissaminnut katersaqarnissaminnullu periarfissalunnerulissapput.

Aalisakkanik avammut niuerneq arlalitsigut unammilligassaqarpoq, ilaatigut Ruslandip Ukrainellu sorsunnerata kinguneranit, aammali Kinami Covid-19-ip tunillaassuunneranit kiisalu Tuluit Nunaata niunernermut aalisakkallu pillugit isumaqatigiissuteqarnissamut suli isumaqatiginninniarnera pillugu.

Suliniutit nutaat

Nunatta karsianit aningaasartuutit amerlanerpaartaat aalajangeriingaasunut aningaasartuutaapput. Isertitaniillu 7,5 milliaardit koruuniusunit annikitsuinnaat sumut atussaneri pillugit politikerit isumaqatiginninniartarput.

Siunnersuummi matumani Naalakkersuisut 2023-mi suliniutinut aalajangersimasunut immikkoorsisimapput. Naalakkersuisut suliniutigiumasaminnut Inatsisartunit taperserneqartariaqarput. Suliniutit annerusut taaneqarsinnaasut tassaapput:

• Peqqinnissaqarfiup iluani sulisunut inissialiornissamut sanaartortitsinissamut 3 mio. kr.
• Aalisarneq pillugu Ataatsimiititaliarsuup innersuussutaa malillugu aalisarnerup iluani ilinniartitaanerup qaffassarneqarnissaanut ukiumut 1,5 mio. kr.
• Peqqinnissaq pillugu ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaanut malitseqarnissamut 2023-miit ukiumut 5 mio. kr
• Dronning Ingridip Napparsimmavissuani meeqqanut immikkoortortaqarfiliornissamut 8,7 mio. kr.
• Inissiaatileqatigiiffiit piaartumik ikiorneqartussanut 8,3 millioner kr.
• Tasiilami ilinniarfiliornissamut 1 mio. kr.
• Meeqqanut inuusuttunullu tarnikkut nappaatilinnut nakorsiussinerup pitsaanerulernissaanut ukiumut 3 mio. kr.
• Kujataani aqquserniunissap pilersaarusiorneqarneranut 2 mio. kr.
• Bruxellesimi NATO-p pingaarnertut allattoqarfiani nunatta aallartitaqartoqarnissaanut ukiumut 2 mio. kr.