Aaqqissuisuuneq innersuussivoq: ”Twice Colonized” filmilianik pikialaartitsinermi ammaasuuvoq
Issittumi ilaatigut Kalaallit Nunaata Danmarkillu attaveqaqatigiinneranni nunat inoqqaavisa pisinnaatitaaffii piviusulersaarummi sammineqarput.
Canadami naggueqatigiit Inuit kiinnamikkut kakiornerat ersarissitillugu nutsani ilingasut tassimik silittumik poorsimallugit nipaarsaartumik cafémut isermat erngerluni oqaluttuassartaa tusarusunnarsivoq. Aaju Peter alutornarpoq. Aamma filmiliornermi ilitsersuisartoq Lin Alluna taama misigaaq 2015-imi Københavnip qeqqani nalaatsornerinnakkut naapikkamik.
Ilami malippara, naggataatigullu aperaara kaffisoqatigiissanersugut. Oqaluttuassartaa tusarusuppara. Naapeqqaarattali Kalaallit Nunaata Danmarkillu akornanni pisimasut pillugit atuarfimmi ilinniakkakka mumisinneqarput, Lin Alluna, taamanikkut filmiliornermik ilinniarfimmi ilitsersuisutut ilinnialeruttortoq, oqaluttuarpoq.
Pingasunngormallu – ukiut arfineq-marluk qaangiunneranni – Danmarkimi filmilianik piviusulersaarutinik qallunaat pikialaartitsinerat CPH:Doxc DR koncerthusimi ammarneqarpoq Lin Allunap filmiliaa ”Twice Colonized” aallarniutigalugu. Filmimi Aaju Peter taassumalu nunat inoqqaavisa pisinnaatitaaffiinik sorsuuteqarnera malinnaavigineqarpoq, aammali Aaju Peterip Kalaallit Nunaanni Danmarkimilu inuusimanera.
Kalaallisut oqalussinnaajunnaarsimanera kanngusuutigaara. Ajattugaasutut misigisimavunga. Sooq Danmarkimi kalaallisut ilinniaqqusaanngitsugut oqaatsit allarpassuit ilinniarsinnaasavut assigalugit. Taama makku pisimassanngikkaluarput, Aaju Peter oqarpoq.
Immikkut toqqagaq
Aaju Peterip oqaluttuassartaa Aasiaat eqqaanni nunaqarfiusimasuni Aqisserniami aallartippoq. Angutaa ilinniartitsisuuvoq, taamaattumik nuttartuarput. Taamanikkut Agnethemik ateqarpoq, poqerlunilu eqiasuitsuulluni, 11-nillu ukioqarluni Nanortalimmi qaammatini pingasuni Danmarkimiinnissamut pilerigineqaqisumut toqqarneqarluni.
Taamatut angalanissami toqqagaaneq immikkut ittuuvoq uangalu nuannaarlungalu tulluusimaarpunga. Orpiit puulukillu atuarfimmi atuakkani takusarsimasat takullugit pissanganarluni, Aaju Peter oqaluttuarpoq.
Nakskovimi ilaqutariinni qallunaani inissippoq. 1971-iuvoq, taamanikkullu kalaaliaqqat ”ileqqorissaarnermik ilinniarniarlutik” Danmarkiliartinneqartarnerat suli nalinginnaasuuvoq. Qaammatit pingasut qaangiummata ukiup sinnerani ilaqutariinnut allanut nuuuppoq. Illoqarfimminut uterami eqqissinissani ajornakusoortippaa, taamaattumik 12-inik ukioqarluni Danmarkimut utertinneqarluni, tassanilu Lolland-Falsterimi ilaqutariinni angjaoqqaarsiaqarluni. Kingorna højskolimut pivoq, aatsaallu 18-inik ukioqarluni Kalaallit Nunaannut angerlarluni.
Taamanikkut piffissami sivisujaami Danmarkimiinnera iluaappoq naammanngitsutullu misinnarluni. Nunatsinnut angerlarnissara pisariaqarteqaara. Angerlaramali angerlarsimasutut misiginngivippunga. Kalaallisut puiorsimavunga. Silarlikkut kajortuugaluarpunga, qamanili qaqortuullunga. Tarnikkut nunasiaatigineqarpunga, allanngortinniarneralu sivisoqaluni, Aaju Peter oqaluttuarpoq.
Nunat inoqqaaisa pisinnaatitaaffii
1980-imi siullerpaamik Iqalunnukarpoq. Ukiorlu ataaseq qaangiummat taamanikkut uinilu tassunga nuullutik. Iqalunniitilluni meeraaraanerminiilli naggueqatimi Inuit akornanni siullerpaamik angerlarsimasimasutut misigeqqippoq. Meerartaarpoq, inuususseruttoramilu eqqartuussissuserisutut ilinnialerluni, taamaalilluni nunat inoqqaavisa pisinnaatitaafiinik suliaqarsinnaalerluni. Takuaa Canadami ingerlalluartoqartoq, qanga pisimasuni ilumoortussaq saammaateqatigiinnissarlu eqqarsaatigalugit.
Misigaanga kiisami oqartussaasunit iluamik pineqarlunga. Naggueqatigiit Inuit pisinnaatitaaffii inatsisinut allanneqarput, oqaluttuarisaanermilu nunat inoqqaavisa innarligaanerat paasiniarlugu suliaq aallartinneqarsimalluni. Canada pitsaalluinnartuunngilaq, siumulli ingerlavugut, tusaaniarneqarlutalu. Inuiaqatigiinni ammaassisoqarpoq ullumikkullu nunat inoqqaavi arlaqartut inatsisartuni ilaasortaallutik. Neriuppunga Europami aamma taamatut pisoqassasoq, Aaju Peter oqarpoq.
Nunasiaateqarsimanerup oqaluttuassartaa naggaserneqassappat danskit nassuerutigisariaqarpaat kalaaleqartoq suli oqaluttuarisaanermit sunnerneqarsimasunit. Danmarkimi naalakkersuisut Canadami New Zealandimilu naalakkersuisut assigalugit ammasumik utoqqatsertariaqarput, nassuerutigalugu qanga pisimasut ajunngitsuinnaanngitsut. Suli Europami suliassaqaqaaq. Nunat inoqqaavinut allaffeqaranilu naapittarfeqanngilaq. Ikittunnguuvugut tamatta immikkut pingaartorsuunata, ataatsimulli nukittuunngorsinnaavugut, Aaju Peter oqarpoq.
CHP:DOX marsip 15-ianiit 25-anut Københavnimi ingerlanneqassaaq, tassani ”Twice Colonized takuneqarsinnaalluni. Filmilianik pikialaartitsinermi pisussat tamarmik Cphdox.dk –mi takuneqarsinnaapput. Pikialaartitsinerup kingorna ”Twice Colonized” Nuummi Katuami sineriammilu takuneqarsinnaassaaq.
