Aaqqissuisuuneq innersuussivoq: Sikuiuitsup Kujalliup imartaani juulli
Jens Erik Kjeldsen imarlussiungaatsiarsimavoq. Kisianni qiimavoq, ukiorlu nutaaq nunarsuarmik kaajallaaniarluni angalanermit suli arlaqarnerusunik misigisassaqartitsissaaq.
Decembarip 9-ani. Erinigisara tikippara. Pikkunaq – mersernaq. Nunarsuarput ammalortuummat Sydafrikamit Australiamut Antaktisi eqqaaqquteriarlugu qaninneruvoq. 40-45 gradiniissaanga. Taakku ”The roaring Forties”-inik taasarpaat – imaq qatimaanneq. Kujavarterlunga suli Sydafrika uiavinngilara naak kujaterpiaa qaangereeraluarlugu. Imaallaat ”Den flyvende Hollænder” naapinngilara taamaattunngorusunnangalu. Siuariarfissaqarani Guuti Diaavululu oqaasipilulluni nikagalugit naaffissaqanngitsumik uiariartussaalluni pillagaavoq.
Decembarip pingajuani ualikkut anorsaartillugu Hout Bay qimappara. Marlunngornissamut utaqqeqqugaluarpaanga, kisianni suliakka ajornartorsiutikkalu, nappaatigalu influenza-simasoq tamarmik qangereersut piffissanngorsimavoq. Sydafrikarmiut inutsialassuullutik arlaliusut aterfiorput, qernertormiut kaukaserillu (qaqortumik amillit), qallunaartaqarlutillu angallatinit marlunnit. Anorimi pituussaarpaanga siora avammut ajaatigalugu – tassa kiffaanngissuseq neqerooqqittoq. Akianut maskiinarsoreerlunga tingerlaatit amullugit 50 sømilit kimmukaqqaarlunga tassa aatsaat kujamut saqissinnaavunga.
Immiineq
Malugaarali batteriit immerluarsimanngitsut.
Suut tamarmik aalasorujussuusut nateq tamaat piiartoqqaarpara ajortumik
kabelertaqarnasoralugu. Naamik. Taava nerrivik gasflaskinik ulikkaartunik marlunik aalajangerfigineqartoq peerpara ataaniittut battereersuit pingasut tikinniarlugit. Ajunngillat. Strømskabi, solcelli, anorisaallu aamma ajoquteqanngillat. Siuani battereeq kitsap amortaattaanut uuttorpara – aamma ajunngilaq.
Naggammik maskinap batteriia skaavissuup naqqata ataaniittoq misissorlugu – unnassimavoq, uuttorakku sarfakinnerulaartoq minus-kabelia peerakku 1 voltimik appaqqippallattoq – huraah – ajortua nasaaraara sarfamillu immeeqqilerlunga. Unnuaammat allamik angallateqartoq pissariaqarsimammat ”havelys”-ikka sillimatikka nammineq solcellertallit saniatigut iluamik qulleqartariaqarama – aamma GPS-innut – taanna batteriinnarnik aamma sillamateqaraluartoq.
Imaq aalasorujussuaq
”Posh”-imik taagut immaqa tusarnikuuarsi. Isumaali sumingaanersuusoq nalullugu. Tassa pisuunerit atugartunerit Australialiat billetisigaangamik inissamik sumiinissaannik kissaataat: ”Port Out – Starboard Home”. Tassa akisunerni seqineq sammivigiinnaavittartussaallugu. Taamaakkaluartunga immaqa Posh-imik taassallugu ingasalaarpoq. Naak sila ”silassaq”-lu isumaqatigeeqqaaraluartut Sydafrikap kujataanut 100 sømilit inisippallattunga mallit oqquaningaanit 6 meterinngortissimallugit, tassanngaannaq isumaqatigiikkunnaarput, sila silassarlu anorilu kujamut sangutillugu sakkortuumik. Unnuap ingerlanerani anori kangisikkiartortoq tingerlaatit allanngorteqqillugit kangimut ingerlaqqissinnaanngorpunga, kisianni assumut. 24 tiimit ingerlanerani silasiut appariartorsimagaluartoq, siusinaartukkulli nuannaartippaanga 24 tiimit tullerni taama angitigisumik qullaqqimmat – appaqqimmat 8 streg-inik anori sakkortusiinnarlugu imarlu qapuinnanngorlugu. Taava unnuaq tulleq suli taartorujussuusoq qaammateqarani pisussanngikkaluartoq pivoq. Quiartortunga nipersuaq tusarpara nipiliornersuarmik malinneqarluni. Masassiutilipallallunga paaseqqaarsimallugu tassaasoq tingerlaassuaq nutaarsuaq saarlerpaaq millineqaraluarluni amortaatini kittorartissimagaa, massakkullu tingerlaat tamaat erfalasorujussuusoq amuneqarsinnaanani. – Qanoq iliussagamami? Taava eqqarsaatigileriataarpaara meeraatillunga qilerut atorneqartartoq fiskehjulimut nylonlineeraq amiitsoq atorneqartartoq. Tingerlaat napparutip qulaaa tikillugu stålwireimut skinnemi aalajangeqqavoq, tamaat kaajallatsillugu amuneqarsinnaalluni. Ataatigut aalajangerfia peerlugu, qilerut taanna atorlugu aallunaasamik 100-eriarlugu skinni kaajallateriarlugu angallat immamut kappusaattoq seqqukka tikillugit naammaseqqaarlugu – ta-taa – spilimik aallunaasaq amulerlugu kaavippoq tingerlaat ajoquteqalersimatinnagu annaallugu. Hurra-hurraah! Qatsornissaata tungaanut tingerlaat tunorleq millineqartoq atuinnarlugu, taava saarleq mikisoq kingorna ilaliullugu qaamappat, ajunngilaq. Mallinit qaarfigitikkaangama unnia nipi saajuppallannersuarlu, angallappajuk-unami annakkumatooq!
Ammukaramami nassueerutigisariaqarpara pujortaatiga tuppallersaatigilaariga. Ullaakkoorsiutigaakka mannik, issingiassat, tiit, marmelademadilu – massakkullu allattunga assaannakkuinnaagallaartumilli. Taqqama masassiutilernani sumiiffissaanngilaq. Sivisuumik taamaakkaangat asasamik eqqarsaatersornaveersaarneq ajornartarpoq. Illumeeqatigiiginnaavikkaangatta assigiinngissutivut ikaliartuinnaraluartut, avissaaqqallutami assigiissutivut taakkuinnaasarput sinnerilu tamarmik asanassutinngorlutik. Ilakka tamaasa Hout Bayimit attaveqarfigilluarsimallugit ajunnginerat paasivara – tassa pingaarneq.
Ikiorneqarneq
Aamma tassaniitsillunga angallatip itsernga salitsikkakku. Aallartikkaluarpara qulaaningaaniit, dykkerflaskilerlungalu alliit ingerlateqqillugit. « Sand-barnacles »-inik peqartorujussuuvoq, naak aallartinnanga Nuummi itsernga quajaateqarnaveersaammik tinugutsillugu qalipakkaluariga. 10-cm-it anguaat taakkukasiit isumikkut uilortaqarlutik – itsernga tamaat ulikkaarpoq.
Atortorissaarutikka aqqartarnermut tatigivinngilakka ukiut qulit atorsimannginakkit, aamma qasujanermik, tusarparami arnaqartoq tamakkulerisartumik 400-Randimut – tassa 185 koruuninut. Aqaguani angallatit allat pingasut salittussaammagit aperaara ilanngussinnaassaneraanga, akuersippallapporlu. 57-inik ukioqarluni Andreamik ateqarluni, atuartitsereerluni biologiprofessoritut ammukarpoq – 1 timilu atorlugu skraberlugu, børsterlugu, sarpiilu stålbørsterlugit, oqarluni qasuersaatigisarlugu, aqaguanilu universitet-imini ilungersunartussat immamiitsilluni eqqarsaatersuutigilluarsinnaallugit – aamma Australiamiuulluni meeraagallaarnerminit aqqartarsimaluni. Puiaasaq ataasiinnaq atorsimavaa angalatit sisamarsuit salillugit. Wauw!
Kingullermik Sydafrikamiikkatta quiagivarput orpikkat nunap isuaniittut « Fynbo »-sinik taasagaat. Paasivaarami Afrikaansiusoq Pukkitsormiusoornermit « Fijn-bosh » ; – orpikkat kusanartut! Aamma marinamiitsillunga, nammineq aquttortara kontrolerertikkusukkakku, nammineq takkulluni orniguttup expertip ilitsersuuppaanga qulaaniittut nålelejerit uuliarluarteqqullugit. 1780-imi Hout Bay angallammit tusaamanartumit pulaffigineqarpoq. «Bounty» nalugunanngilarsi – nersussuit angutiviartaat allaat nalunngilaat sukkulartaata kokossertaa pillugu – kisianni angallat immappallaarsimalluni Sydamerika uiarniarsaaralugu ullut 40-t, illua tungaanut sangusimavoq Tahitimukartussaalluni Hout Bayimilu aqqutaani suliaritissimalluni. Kivisinneqarfia Pitcairn Island pilersaarutigaarput aqqusaarniarlugu – peqqikkutta. – Ila tamatta ukioq tulliusumi peqqinniarsaarissaagu! Tassa qanorluunniit inuunitsinni anorlertoqartigissagaluarpat. Taqqanna suersigaluttuinnarpoq uinngiarsorlunilu.
Ilinniagassaq
Imaallaat qiiananngilaq. Atisanilli panersiffissaanngilaq, silaannaq isugutanermik tarajoqarnermillu, atissallu immap tarajuanik milluaasimammata. Allatut ajornaqaaq atillugit. Ulloq, unnuaq, ullorlu affaq qarliit pingasut nissukkut tujuuluillu pingasut aamikkut masassimasut panerserpakka. Tassa immami ilinniutissaq siulleq. Tullia tassa ilissinit eqqumiigineqarunartoq iggavissinni skaaviit ataatigut akunnerup siunertaa sunaanersoq? Tassaavoq isikkamut akimmiffissaq iggavissi mallinit 45 gradinik uertinneqariataaraangata – soorlu imermik qalattumik igamit nillujuitsumut kuisigaangassi, imaluunniit Unnukkuutaami – Juulliaqqami – andestegi uulleriarlugu erfagiussaanaveersaarlusi iggaviup illuata tungaanut qeerlutooq ilanngullugu – illarnanngilarluunniit. Unnuk taanna soorunami ilakka kalerrissavakka unnukkorsiulertinnanga. “Biltong”-itussaanga, tassa buskmandit nikkuliaat. Skinkit pujuukkat tarajukkallu sanianni manivakka. Kingornalu kinguleqqiutissaq niissimaat suaassaat soorunami, orpiliannguannakkama kaaviffigiartulerneqanngikkallaarnerani – “Paradistræ”-uvoq kiassaammut qamingasumut inissinneqartoq nigaliliaq makitinneqartup ataani. Naneruut nerrivimmiittoq taarsiissutaavoq nigaliliap sapaatit tamaasa qilerusertalerneqartup naneruutissaraluanut. Asasakka ilaanngikkaluartut ataatsimooqqatigiinnaavippakka ullut tamaasa. Tamassi Juullisiorluarisi ukiortaassamullu iserluassaamaaritsi.
Allatakka uani naavakka ullumi decembarip 11-iani, uatsinni ullukinnissaq ullunik qulinik sioqqullugu “Kigdlua”-ni, 41 grader syd / 25 grader øst – Indiske Oceanimi – uuminngami ilassuteqalaartillugu: – Suut tamaasa qamereerlugit taartumi immami eqqissisimasumi naneruaaraq nerrivimmi qoorsuttut akornanni qaammaqqutituaralugu, qingorneri siaartut titarneeranngorlutik isimma tungaanut, pujortaat ikissimallugu eqqarsaatigilerpara oqaluttuarannguaq Hans Lyngemit. Aasianni juulisioqqaartussaasugut 1978-imi AG-mi naqinneqarsimavoq ateqarluni: “Kalistiaarujuk inngilip saqqummerfigimmani”. Atuakkamini allaalaartumik qulequtaqartippaa, kisianni puigunngisaannassavara. Atuarsiuk!
