Aaqqissuisuuneq innersuussivoq: Nunarsuarmi qeqertat avannarpasinnersaanut angalaneq – Kalaallillu Nunaata avannaani imaq sikusimanngitsoq
Kalaallit Nunaata avannamut isuanut ilisimasassarsiornermi kingullermi silaannaap allanngoriartornera ingiaqataajuarpoq.
Sapaatit akunnerani qaangiuttumi marlunngornermi qulimiguulimmik Oodaap qeqertaanut mippugit, tassalu nunarsuarmi qeqertat avannarpasinnersaanut, Issittup imartaani Kaffeklubben Ø-mit 1300 meterinik avasinnerusumi. Qeqertat marluk Kap Morris Jesupimit Kalaallit Nunaata Qalasersuarmut avannamut nuuanit nunarsuup nunavittaasa avannarpasinnersaanit avannarpasinnerulaarput.
Unnuap qeqqalersoq seqinnerpoq; anoreqanngingajalluni. Oodaap qeqertaa annertugisassaanngilaq tassaalluni immap sikua, aput, marulluk ujaraaqqani qattunerit pingasut sisamat, qulimiguulimmilli miffigineqarsinnaanissaminut naammalluni, tassalu imaanut pississinnaalerlunga qeqertap nassaarinera nalliussisinnaallugu, maannalu tummaaralugu. Misigisaavoq immikkuullarissoq eqqaasitsisorlu Kalaallit Nunaat nunarsuup assingani immikkut ittumik inissisimasoq. Kalaallit Nunaata inissisimanerinnarmigut Issittumilu pitsaasunik siammasissumillu annertussutsimigut sukkanerujartuinnartumillu silaannaap allanngoriartornerata isumaqartoqarnerata naqissuserpaa siunissami nunarsuup sinneranit alaatsinaanneqarnerujartorumaartoq.
Soorlu Sermitsiami atuartartorpassuit ilisimassajunnarsigaat Oodaap qeqertaa Avanersuarmi qimussertartut tusaamasat ilaanit taaguuteqartinneqarpoq, 1900-kkut aallartilaarneranni Robert Pearyp, Lauge Kockip allallu issittumi ilisimasassarsiortartut Avanersuarmik misissuinerannik qulakkeerisut ilaannit. Piffissami nutaanerusumi ilisimasassarsiortut arlaqangitsut Oodaap qeqertaa tikissimavaat, allat ujalussinnarsimallugu. Sapaatit akunnerani qaangiuttumi qeqertamiikkatta angalaqatima ilaata Morten Raschip sinerissat pinngortarnerannik ilinniarsimasup Qeqertarsuarmilu Arktisk Stationimi pisortap oqaluttuuppaanga qeqertaq ilisimatuussutsikkut qeqertaviunngitsoq.
Oodaap qeqertaa tassaagunarpoq immap marulluanit ujaraaqqanillu sananeqaateqartoq sukkasuumik manissisinnaasoq suujunnaaqqillunilu immap sikua, anori sarfarlu apeqqutaallutik. Kisianni imaanngilaq qeqertaq soqutisinassuseeruttoq: Kinami inuunermi ilaani nunarsuarmi qeqertat avannarpasinnersaaniikkusinngila? Inuppassuit qanorluunniit tunuliaqutaqaraluarunik avannaarsuaniinneq tupinnarlunilu orniginartarpoq, saniatigullu ilisimatuussutsikkut soqutigineqaleriartorluni, avannaarsuaniinnera peqqutigalugu.
Nunatani inuuneq
Angalanerput Schweizimiut qallunaatut ilisimatuussutsikkut ilisimasassarsiornerisa ilagaat, The Leister Expedition Around North Greenland 2021. Ilisimatuut angalaqataasut ilaat arlaqartut ingammik soqutigaat silaannap allanngoriartornera ilutigalugu inuuneq avannarparteriartortoq – naasut, tappiorannattut, issuatsiaat – suli aamma qaqqani qatsinnerusumiinnerujartorlutik; allaat nunatani, Tunup avannaarsuani qaqqat nuui Sermersuarmit puttussimasut.
Schweizimiit peqataasut Københavnillu ilisimatusarfiani qeriuaannartumut ingerlatsivimmit silap pissusaanik ilisimatuut Kap Københavnimit immaqa sermimik qallerneqarsimangnisaannartumi Pearylandimilu sumiiffinni allani suliniutinit ingerlasunit paasissutissanik nutaanik aallerput. Ingammik misigisassarsiorniarluta Oodaap qeqertaanukarpugut, aammali kingorna misissugassanik marullummik nunaminermillu tigusilluta. Oodaap qeqertaani immaqa bakteriaqarpoq imaanut tunnganngitsunik, taamaalilluni qeqertaviulluni. Ujaraaqqanik qattunerit sermip qaaneersuupput, sermersuaqarfiup kingorna imaanit qallerneqarlutik, maannalu immap sikuanit immap qaanut naqinneqarlutik; qangaanersoq ilisimaneqanngilaq. Kaffeklubben Ø-mi nunamut qaninnerusumi sungaartorsuannguamik nassaarpugut issuatsiaanillu assigiinngitsunik. Kaffeklubben Ø qeqertaviusoq; 30 meterinik portussuseqarluni anorimillu ilusiligaalluni. Qaani issimik quppat takutippaat immaqa ukiuni tusindilikkaani immamit nuisasimassasoq. Qeqertami nassaavut tupinnartuliaanngikkaluarput, misigisarli suli soqutiginarnerulersillugu.
Imaq sikoqanngitsoq
Oodaap qeqertaaniit avannamut imaq sikusimanngitsoq annertooq takuarput, ullullu taakku sioqqullugit Station Nordimit Pearyland qulaallugu timminitsi Citronen Fjordimi aatsitassarsiornermik suliniummi unnuiniarluta avannamut sineriak tamaat sinerlugu imartaqarpoq sikusimanngitsumik.
Kalaallit Nunaata avannaani immap sikua Issittup Imartaani sikuuvoq qajannaannerpaaq ukiunillu arlalinnik pisoqaassuseqartoq; ilisimatuut isumaqarput imaq tamannarpiaq aasaanerani sikuertartut kingullersarissagaat, immaqali siku maani sunnerneqareersimavoq. Ataatsimut isigalugu Nunap eqqissisimatitap avannarpasinnersaaniinnitsinni allanngoriartortoqarneranut takussutissaqartuarpoq. Kimmut Cass Fjordimi unnuinermi ilisimasassarsiortut ilaat Schweisimiit eqqumiitsuliortoq Julian Charrièrre tuperminit anisariaqarpoq kiangaarmat. Qaanaami patajaatsumik internetsimut attaveqaqqileratta (Tele qujanaq!) atuarsinnaavarput Avannaani kissassutsit ulluni tamakkunerpiaq angalanitsinni aatsaat taama qaffasitsigisut: kiannerpaagami 19,8 gradit anguaat – unnuamilu tassani Julian Charrièrre silami sinittariaqarpoq.
Aamma atuarsinnaavarput sapaatit akunnerani tassani Oodaap qeqertaaniinnitsinni ukiup taamaalinerani immap sikua aatsaat taama annertutigisoq aassimasoq. Nammineq takuarput Qaanaami sialleqattaarneratigut taseqqat kuuillu pilersinneqartut; tassanngaannaq mittarfimmut aqqummi 8-10 meteri kuugussaavoq. Sumiiffimmi najugaqartut oqaluttuarput ukiuni arlalinni siullermik kallersimasoq, illoqarfimmilu atuarfimmi pedilip politiinullu taartaasup Orla Kleistip takutippaa Qaanaami illut allarpassuit assigalugit illuni qanoq qeriuaannartup aanneranit eqqugaatigisimanersoq.
Qaanaaq saarlisoq
Ilisimaneqartutuut Qaanaaq sineriammi illoqarfiit amerlanersaat assiginagit illut tamangajammik issumi sanaajupput; qaarsuniunngitsoq. Silaannaap allanngoriartorneratigut nuna qeriuaannartoq siusinnerusumut naleqqiullugu aasaanerani aannerusalerpoq. Orla Kleistip sanasutut ilinniarsimasup uannut maluginiaqquaa nunap nikinneratigut illumini nateq qanoq sivingatigilersimanersoq. Illumut iserlunga kamippaarama malugipallappara. Orla Kleistip sinittarfimmini quassutsuut iikkamut kisiassimagai siniffinilu tassunga ilillugu: Maanna nulianilu siniffimmi narlusuumi sinissinnaalerput. Igaffimmi uffarfimmilu flisit iikkanit katapallattarmata Orlap ikkuteqqinnissaat nakeriunnaarsimavaa. Iikkat qilaallu akornanni aarlerinartunik ammaneqarpoq. Ukiuunerani natikkut issi isaasarpoq, Orla Kleistillu arlaleriarluni matserfiit peertarsimavai iluarsiniarlugit, taamaanngippat matut illup iluaniittut ammarsinnaanatillu matusinnaanngillat.
Qaanaami najugaqartut amerlaqisut iikkat natillu equngasut ajornartorsiutigaat, ajorseriarnissaallu ilimanarpoq. Qaanaaq imaanut sivinganermi sananeqarsimavoq, qeriuaannartumillu immikkut ilisimasallip Københavnip ilisimatusarfiani qeriuaannartumut immikkoortortami pisortap ilisimatuup ilisimasassarsiornermilu peqataasup Bo Elberlingip nassuiaappaanga illoqarfiup ataani nunap qaava kigaatsumik imaanut sisoortoq. Siunissami sukkanerulissaaq, aasammi tamaasa nuna qerisoq illoqarfiup tunngavia annertunerusoq aattassaaq.
Illoqarfiup avatinnguani Bo Elberlingip uannut takutippaa Danmarks Tekniske Universitetimit suleqatinilu ukiuni arlalinni Qaanaami atuarfik Asiarlu suleqatigalugit qeriuaannartup iluani kiassiummik ikkussisimallutik maannalu silaannaap allanngoriartornerata nuna qanoq sunnerneraa malinnaavigalugu. Maannakkorpiarlu suliniut naammassissaaq, ilisimatuut qeriuaannartup erngullu aattup allanngoriartornera malinnaavigisimallugu annertuumik sanaartukkamut atatillugu. Ilisimatuut nuna nuussortarsimavaat soorlu nutaanik sanaartornertut ittumik. Ilisimalikkat nunarsuarmi tamarmi silaannarmik ilisimatusarnermut ilanngunneqassapput, sumiiffimmullu uiuaqutaalereerput: Qaanaaq imermik pilersuinermi imermut toqqorsivimmik nutaamik pisaartussaammat imermut toqqorsiviup inissisimanera nunap tunngavigisap siunissami ineriartornissaanut naleqqussagaavoq.
Tamannali Orla Kleistip ajornartorsiutaanik aaqqiinngilaq, ernumavorlu: nutaamik illuliornissaminut akissaqangnilaq. Naalakkersuisut Qaanaami qeriuaannartup ajornartorsiutaanera pillugu ukiut marlussuit matuma siornagut nalunaarusiamik anngagaamik pissarsipput, Orla Kleistili Nuummiit qisuariartoqarneranik ilisimasaqangnilaq. Maannamut ajornartorsiutit nammineq aaqqittariaqarpai.
