Aaqqissuisuuneq innersuussivoq: Kommunit Danmarkimi najugaqatigiiffinnut ukiorpassuarni akiliuteqartartut
Innuttaasut Danmarkimi najugaqarnissamut neqeroorfigineqarsimasut Kalaallit Nunaanni kommuniminni najugaqarnissamut neqeroorfigineqarsimasut, uterniarlutik itigartitsippata kikkut akiliisussanngortarpat? Akissutaa erseqqarilluinnartuunngilaq, tamannali suli pingaaruteqarnerulerluni Kommune Qeqertallip Aasianni najugaqarnissamut neqeroorut nutaaq ukioq manna ammarmagu.
Aasianni innarluutilinnut inissiat nutaat maajimi 2023-mi ammarneqarput, ukiorpassuarni utaqqineqareersut. Suliniut ukiut 30-t matuma siorna akuerineqaraluarpoq, ukiulli ingerlaneranni ukiumit ukiumut kinguartinneqartarluni, kiisamilu 2018-imi aallartinneqarluni.
Qinngornerup ammarneqarneranut atatillugu ataatsimiititaliami siulittaasoq Niels Kristensen ima oqarpoq: „Tassa ineqarfik sivisuumik utaqqisarput. Kiisami kikkut tamarmik ataatsimoortinneqalissapput”.
Ineqarfik innarluutilinnut 18-inut inissaqartitsisoq ilaatigut innuttaasunut ullumikkut Danmarkimi kommuniniluunniit allani inissiisarfinniittunut atuuppoq, taamaattumillu Kommune Qeqertallip 2023-mi aasakkut innuttaasut ilaat allaffigai inissiisarfimmit inissiisarfimmut allamut nuunnissamik neqeroorfigalugit.
Nunatsinnit neqeroorut itigartinneqartoq
Innarluuteqartulli arlallit Nunatsinnut uterusunngillat, Danmarkimimi najugaqatigiiffitsik najorusunnerugamikku, tamannalu paasineqarsinnaalluartoq borgmesterip Ane Hansenip oqaatigaa, tassami taakku ilaat 1960-ikkunnili aamma 1970-ikkunnili Danmarkimeereersimammata.
– Qinngorneq ammarneqarmalli Kommune Qeqertalimmi innuttaasut Aasiannut angerlartinniarlugit suliniuteqartoqarpoq.
Tamanna pillugu innuttaasut ilaat oqarput angerlarsimaffissamittut isigissallugu misigisimanatik, taamaattumillu qinnutigisaattut qallunaat nunaanniiginnarnissaannik periarfissikkusuppavut. Inuttummi aamma pisinnaatitaaffeqarmata, Ane Hansen oqarpoq.
Apeqqutaavorli kikkut innuttaasumut kommunimi najugaqarfigisami neqeroorummik itigartitsisumut, Danmarkimilu kommunip najugaqarfigisami akiligaanik ineqartitaasumut akiliisussaanersut.
Inatsisit erseqqarluttut
Inuit Ataqatigiit sinnerlugit Folketingimut ilaasortap Aaja Chemnitzip isumaginninnermut ineqarnermullu ministeri novembarip 9-anni apeqquteqarfigaa, Kalaallit Nunaanni innuttaasoq Danmarkimi inissinneqarsimasoq, Kalaallit Nunaanni ineqarnissamik neqeroorfigineqaraluarluni Danmarkimiiginnarniarluni aalajangerpat, akiliisussaassuseq Kalaallit Nunaannit Danmarkimut nuunneqarsinnaanersoq paaserusullugu.
Isumaginninnermut Ineqarnermullu ministerip Pernille Rosenkrantz-Theilip oqaatigaa, kalaallinut innuttaasunut Danmarkimi najugaqatigiiffimmi najugaqartunut nalunaarusiaq naleqqussarneqarsimasoq, tassanilu allassimalluni Kaalaallit Nunaannut akiliisussaaneq atuutissasoq, innarluutillip najugaqatigiiffimmi najugaqarnerata nalaani. Akiliisussaanermulli pisussaaffik Danmarkimi kommuninut nuunneqassalluni, innarluutilik najugaqatigiiffimmiikkunnaarluni soorlu nammineq inissaminut tapersersorteqarluni nuussappat.
Najugaqarnerminni akiliisussaapput. Tassani allassimavoq Kalaallit Nunaannut akiliisussanngortinneqassasut innuttaasut najugaqarnerminni akiliisussanngortinneqassasut. Inuilli najugaqarnerminni akiliisussanngortinneqassasut Danmarkimi kommuninut tunniunneqassallutik innuttaasut najugaqarnerminni akiliisussanngortinneqassasut, assersuutigalugu ikiorsiissutinik pissarsillutik namminneq inigisaminni najugaqalerpata.
”Kalaaleq Danmarkimi najugaqarsimasoq najugaqatigiiffimmi najugaqarsimasoq Danmarkimiiginnarpat, nalunaarut atuutinngilaq, qallunaalli inatsisaanni malittarisassat nalinginnaasut atuutissallutik. Tamatuma kingunerisaanik isumaginninnermut inatsit naapertorlugu innuttaasumut ikiorsiissutinik tapersersuinernillu akiliinissamut pisussaaffik qallunaat kommunianniippoq, taannalu isumaginninnermut tunngasutigut inatsisitigut isumannaatsuuneq allaffissornermillu inatsit naapertorlugit innuttaasumut kommuniuvoq.”
Kommunit pillaasinnaanngillat
Inuit innarluutillit pillugit Inatsisartut inatsisaannut siunnersuutip tusarniaassutigineqarnerani akissummi allassimavoq, innarluutilik assersuutigalugu Danmarkimi angerlarsimaffimminit angerlartinniarneqaruni, kommuni pillaasinnaassuseqanngitsoq, assersuutigalugu pineqartoq Danmarkimi kommunimut nuutsinneqarpat. Tamanna akissummi maluginiarneqarpoq, kisianni inatsimmut ilanngunneqarsimagunarani.
Taamaattumik isummertoqartariaqarpoq Kalaallit Nunaanni kommunit suli akiliisussanngortut innarluutilik Danmarkimi piffissaligaanngitsumik inissinneqartoq Kalaallit Nunaanni paaqqinnittarfimmut naleqquttumut nuunnissamik neqeroorfigineqaraluaruni itigartippat.
Taamaattumik isummertoqartariaqarpoq Kalaallit Nunaanni kommunit suli akiliisussaatitaassanersut, innarluutilik Danmarkimi piffissaligaanngitsumik inissinneqartoq, Kalaallit Nunaanni paaqqinnittarfimmut naleqquttumut nuunnissamik neqeroorfigineqaraluarluni itigartitsippat.
Danmarkimili eqqartuussivinni naammagittaalliuuteqartarfik 2007-imi tunngaviusumik aalajangiisimavoq, tassani kalaaleq Kalaallit Nunaanni najugaqarnissamik neqeroorfigineqaraluarluni itigartitsippat, tamatumalu kingorna eqqartuussivinni naammagittaalliuuteqartartut naliliipput, Kalaallit Nunaanni kommuni Danmarkimi kommunimut akiliisussaajunnaassasoq.
Innarluutilik Danmarkimi najugaqartinneqartartoq, Kalaallit Nunaanni kommuninut ukiumut 1 million koruunit missaannik akeqartarpoq.