Aaqqissuisuuneq innersuussivoq: Kalaallit Nunaat Nuummit Ilulissanillu allaanerullunilu annerungaarpoq

Kinamiut aatsitassarsiorfinnut attaveqaatitigullu aqqusersuutinut annertuumik aningaasaliinissamik siunertaqarnerisa, Ruslandip Issittumi sakkutooqarnikkut annertusaanerata USA-llu Kalaallit Nunaannik soqutiginnikkaluttuinnarnerata – Trumpip pisinissamik neqeroorutaa kingullertigullu USA-p Kalaallit Nunaannut iluareqqusaarluni iliuuseqarnera aqqutigalugit – kiisami Danmark Kalaallit Nunaannut atatillugu iliuuseqannginnermit eqeertippaat.

Namminersorneq 2009-mi eqqunneqarmalli pissuseq imaassimavoq, Kalaallit Nunaat maanna nammineernerulersimammat Danmarkimit ataatsimoortumik tapiissutit sinaakkutaasa iluanni nammineernerusariaqalersoq. Kisianni Kinamiut aningaasaliinissaannik ernummatiginninnerup kingunerisaanik Danmarkimi naalakkersuisut Nuummi Ilulissanilu mittarfissuassanut aningaasaleeqataajumallerput – aningaasaliinerit taakkua pisariaqartinneqarpaajunersut pimoorussaasumik oqaluuserillannguarnagit.

Aaqqissuisuuneq innersuussivoq

Allaaserisaq una aviisimit Sermitsiamit tigusaavoq, aaqqissuisuunermit Poul Krarupimit toqqarneqarluni.

Taamaalillutit nittartakkami atuartartutut aviisimi allaaserisamik, nalinginnaasumik aningaasanik akeqartartumik atuarsinnaallutit. Neriuppugut allaaserisaq aviisit allaanerunerannik aamma tusagassiutini akeqanngitsuni issuakkatut nutaarsiassaannaannginnerannik takutitsiumaartoq. Aviisit pitsaassusaat annertooq itisiliinernit aamma tunuliaqutinik aamma minnerunngitsumik inuit pillugit allaaserilluakkanik pissuteqarput.

Neriuppugut misiliummik pisartagaqalernissannut isumassarsiorfigisinnaagit, taamaalillutik inuiaqatigiit ineriartornerannut malinnaalluarsinnaanerussagavit.

Aviisimut neqeroorummik pissarsigit – 38 39 40 sianerfigiuk imaluunniit mail adm@sermitsiaq.gl allaffigalugu

Danmarkip »Kalaallit Nunaanni suliassaqarfinnut akuliukkumasannginnera« annertuumik atuussimavoq. Tamanna maajip 6-ani 2019-imi DR2-mit Byen hvor børn forsvinderip takutinneqarnissaata tungaanut atuuppoq. Taava »Danmarkimi aqutsineq namminerisaminik ingerlatsilerpoq«, meeqqallu kinguaassiuutitigut atornerlugaanermik eqqugaasimasut ikiorniarlugit pinarsuartumik Danmarkip Kalaallit Nunaatalu suliniuteqarnerannik pilersitsisoqartussanngorpoq kiisalu psykologinik aamma inunnik isumaginninnermi siunnersortinik Danmarkimeersunik Tasiilamut aallartitsisoqartussanngorluni.

Nalaatsornerinnakkut Kalaallit Nunaanni illoqarfiit avannarpasinnerpaartaanni Qaanaamiippunga aallakaatitarlu isiginnaarlugu. Uangattaaq aamma qullipittariaqarsimavunga. Tunu Tasiilarlu ilisimaarilluarpakka Kulusummilu sunngiffinni atortakkannik illuuteqarlunga. Tamaani inuppassuarnik ilisarisimasaqarpunga – aamma inunnik isumassaqanngitsumik ilaquttaminnik inuusuttunik annaasaqarsimasunik. Kisianni ukiuni 40-ngajanni Kalaallit Nunaanni angalasarsimanerit, sulisarsimaneq ilisimatusarsimanerlu tunuliaqutigalugit aamma nalunngilara ajornarsorsiutit Tasiilami Tunumiluunniit taamaallaat atuutinngitsut. Qaanaami – imaluunniit Nanortalimmi Nuummiluunniit imaluunniit… iliveqarfiit alakkaraanni inuusuppallaartut amerlavallaat siunissamut imminnullu upperinninnermik annaasaqarsimasut ilerri namminneq uummatinngulaarnartumik oqaluttuartuupput. Aamma isumaginninnermut nakorsaqarnikkullu ilisimatusaatiginninnermik nalunaarusianit arlalinnit uppernarsarneqarpoq, kinguaassiuutitigut atornerluinerit meeqqallu atugarliornerat Kalaallit Nunaat tamakkerlugu annertoorujussuarmik ajornartorsiutaasut.

Ilisimatusarnikkut ingerlatarisakka tassaapput attaveqaatitigut aqqusersuutit, inuussutissarsiutinik ineriartortitsineq kiisalu najukkami ineriartortitsinermik ingerlataqarneq, ukiuni qulikkuutaani kingullerni marlunni Kalaallit Nunaanni inoqarfiit 90 procentiinit amerlanernut tikeraarnermik ilisimatusarnermillu ingerlataqarnermik kinguneqarsimasut. Sumiiffippassuarni unammilligassat tassaapput, inuuniarnikkut inuussutissarsiornikkullu tunngavissat arlaannik pissuteqartumik tammakaraangata suliffissaaleqinermillu annertuumik pilersoqaraangat, taava inooqatigiinnikkut aaqqissuussaanerit aseroriartuaalersarput. Inuit tulluusimaarutiginninnerminnik kinaassutsiminnillu aallaqqaammut attassissarput piffissallu pitsanngoriaqqinnissaannik neriuuteqartarlutik. Amerlanerpaallu sivisujaamik misileraajuartarput. Kisianni inuussutissarsiutitigut tunngavinnut attaveerunneq kingornunneqartaleraangat inuunermik isiginnittaaseq aseroriartuaalersarpoq.

Qeqertatut ingerlatsineq – Kalaallit Nunaata nukittoqutaa perloqqussutaalu

Kalaallit Nunaat eqqartorneqartillugu silap pissusia piorsarsimassuserlu amerlanertigut unammilligassatut angisuutut naalagaaffeqatigiinnerullu sinneranut assigiinngissutitut erseqqissaatigineqartarput. Assigiinngissulli taamatulli aalajangiisuutigisoq tassaavoq Kalaallit Nunaanni suut tamarmik qeqertatut pissusilimmik ingerlanneqarnerat. Inoqarfiit akornanni aqqusineqanngilaq, assartuinermillu aqqusersuutit silallu pissusiata kingunerisaannik ullormut uteqattaarluni ingerlaqattaartoqarsinnaasanngilaq. Tamatuma kingunerisaanik pingaarnertut inuussutissarsiut amerlanertigut immami isumalluutinut uumassusilinnut attuumassuteqartoq ingerlariaqqissinnaajunnaaraangat, taava inuussutissarsiutitigut tunngavissatuaalersoq tassaalersarpoq inoqarfimmik ingerlatsineq napatitsiniarnerlu.

Kalaallit Nunaanni inuiaqatigiit qeqertatut ingerlatsinermik tunngavillit tamarmik innaallagissiuutinik imeqarfinnillu, umiarsualivinnik, mittarfinnik imaluunniit qulimiguulinnut mittarfinnik, atuarfinnik, peqqissaavinnik, eqqaavilerinernik allanillu namminerisanik atuuffiillu tamakkua aserfallatsaalineqarnissaannik isumallutiginnittarput. Tamakkua tamarmik inuiaqatigiinnut »nutaaliaasunut« aamma »ineriartorsimasunut« ilaanermut ilaapput. Inoqarfippassuarni sikuusarnera pissutigalugu ukiup ilaannaani umiarsuaqarsinnaasartuni nioqqutissanut tamanut, kingoraartissanut aalisakkanullu avammut nioqqutigineqartussanut allanullu atugassanik qerititsivinnik, nillataartitsivinnik quersuarnillu angisuunik pigisaqarnissaq pisariaqartarpoq. Ullumikkut inuiaqatigiit qeqertatut pissuseqartut ukiut taama amerlatigisut ingerlaneranni attanneqarsinnaasimanerat immini naammassisarujussuuvoq. Kisianni suliffissaqartitsineq inuiaqatigiinnik ingerlatsinerup attannissaanut annikillisinneqaraangat inuussutissarsiutillu inoqarfiup ingerlanneqarneranik qulakkeerinnittussat iluanni innuttaasunut suliffissaqartitsineq naammakkunnaaraangat, taava inooqatigiinnikkut kinaassuseq sanngiillisinneqartarpoq isumaginninnikkullu ajornartorsiutit amerliartulersarlutik.

Inuiaqatigiiararpassuarnik qeqertatut pissusilinnik ingerlatsineq akisulluni pisariuvoq. Tamannalu innuttaasut eqitertinneqarnissaannik oqallinnermik akuttunngitsumik kinguneqartarpoq – oqallinneq Danmarkip Kalaallit Nunaanni sorsunnersuup kingorna nutarterilerneranit kingornussaasoq. Pissutsilli imminnut assortuuttut tassaapput, illoqarfinni anginerni inuussutissarsiornikkut tunngavissanik avammut niuernermut taamalu Kalaallit Nunaata aningasaqarneranut nukittorsaataasussamik tamatigut nassaassaqaqqajartannginnera. Tamatuma peqatigisaanik illoqarfinni isumaginninnikkut ajornartorsiutit aamma angisuujusarput, isorliunerusutut paasineqartartuniinnaanngitsoq.

Ammassalimmi aqqusersuutit amigaataasut

Ammassallup pigisaani 3.000-ingajannik innuttaqartumi nunaqarfinnullu tallimaasunut Tasiilamik (innuttaasut 2.000-it) pingaarnertut illoqarfittaqartumi unammilligassat tassaanngillat inuussutissarsiutitigut tunngavissaasinnaasut pigineqannginnerat. Kisiannili attaveqaatitigut aqqusersuutit piusut periarfissanik iluaqutiginninnissamut naammattumik annertussusilimmik ikorfartuisuunnginnerat.

Sikorsuit Tunup sineriaatigut kujammut ingerlaartartut tamaani ajunngitsutigut ajortutigullu malunnaatilerujussuupput. Siku iltitaqarluarlunilu inuussutissartaqarluartoq aalisakkanut miluumasunullu imarmiunut inuussutissaqarnikkut pitsaasunik atugassaqartitsivoq, pinngortitamilu kusanarluinnartumi takornarianut misigisassanik alutornarluinnartunik misigisaqarnissamut periarfissanik tapertaqartitsilluni. Kisianni sumiiffiup angallaviginissaanut inoqarfiillu akornanni angallassinissamut aamma ajornakusoortunngortitsivoq.

Qalerallit amerlanertigut kangerlunni itisuuni iigartartunillu sermilinniittarput, aamma nunaqarfiup sumiiffiup avannarpasinnerusortaaniittup Sermiligaaq eqqaani qaleralippassuaqarpoq. Kisianni tamaani aalisakkerivituaasoq nunaqarfimmi Kuummiuniippoq, tamaanilu aalisakkat killeqarlutik. Sermiligaamiit Kuummiunut angalasinnaaneq sikorsuarnit amerlanertigut ajornarsisinneqartarpoq, taavalu qaleralinnik qaqerlaanik userpassuaqarneq iluaqutaavallaarunnaartarluni.

Tasiilaq kangerlummiippoq, taassumalu aniggua piffissami immap sikua eqqarsaatigalugu angallaviusinnaagaluartumi amerlanertigut sikorsuarnit matoqqatinneqartarluni. Kangerlullu ukiup sikuanit matuneqaraangat piniariartarfinnukassagaanni imaluunniit tamaani inoqarfinnut allanukassagaanni qimussimik qamuteralannilluunniit angalanerist sivisuut pisariaqartarlutik. Illoqarfiup Kalaallit Nunaanni niuertoqarfitoqqat sinnerisa ilarpassuisut 1894-imi inissinneqarneranut tunngaviusoq tassaavoq umiarsuarnut tingerlaataannalinnut nioqqutissanik aallerlutillu assartuillutillu Danmarkimi ttikittartunut tamaani isumannaatsumik umiarsualiveqarnissaa. Kisianni piniarnikkut periarfissat pitsaanngitsut tunngavigalugit Tasiilaq ukiuni qulikkuutaarpassuarni miluumasunik imarmiunik aalisakkanillu imminut pilersorsinnaassuseqarsimanngilaq.

Tamaani puisinut, arfernut mikisunut nannunullu piniarfissat pitsaanersaat nunaqarfiup kujallerpaap Isortup eqqaaniippoq, nunaqarfilli sikorsuarnit amerlanertigut mattusimaneqartarluni. Nunaqarfimmilu pisanut toqqortarinninnissamut periarfissaqanngimmat innuttaasut pisanik nutaanik Tasiilamut, pisarineqartartut annertuumik piumaneqarfigisaannut, assartuiniarnissaq siunniussinnaasanngilaat. Isortumi nillataartitsiveqarnikkut qerititsiveqarnikkullu atortunut pisariikannersunik annertuallaanngitsunillu aningaasaliinikkut nunaqarfik Tasiilamut pisanik naammattunik pilersueqataasinnaagaluarpoq, imaatigut angallanneq sikorsuarnit ajornarunnaarsinneqaraangat.

Nunaqarfinni aqqusersuutinut aningaasaliissuteqarsimannginneq innuttaasut Tasiilamut nutseralernerannut pissutaqataavoq, tamaanilu inuppassuit suliffissaaleqilersimallutik, illoqarfimmi isumaginninnikkut ajornartorsiutinut pissutaanerpaasumik.

Maanna Tasiilami suliffissaqartitsinermik pilersitsiniarluni aalisakkeriviliornissamut kiisami pilersaaruteqartoqalerpqo. Kisianni sikorsuit suli unammilligassaassaapput, taamaattumillu Sermiligaami nunaqarfinnilu marlussunni allani aalisakkeriviit aalajangiisuusumik tapertaasinnaallutik piffissanilu Tasiilamut immakkut aqquteqanngiffigisaani tunisisoqarsinnaalersitsisinnaallutik.

Sumiiffimmilu takornariaqarnikkut periarfissanik annertuunik iluaqutiginnilernissamut tunngavissat tassaapput attaveqaatinik atortulersuutinillu pilersitsineq soorlu akunnittarfinnik unnuisarfinnilluunniit nunaqarfinnut sanilliullugu eqqiluisaarnikkut perusuersartarfeqarnikkullu pissutsinik torernerusunik atortulersugaasunik, assartuinikkut aqqusersuutinik pitsaanerusunik soorlu angallaffiunerpaaffiup nalaani qulimiguuleqarnikkut naammassisinnaasanik annertunerusunik kiisalu ilaasunut angallassissutinik anginerusunik, sikorsuarnik unammilligassanut tulluarnerusunik. Uanga nammineq umiatsiaarannguami sikorsuarni ullorpassuarni unnuarpassuarnilu nikeriarsinnaajunnaaqqaneq misigisarsimavara, takornariallu ikinnerpaartaasa misigisassaq tamanna pingaartissinnaassagunarpaat.

Inuussutissarsiornikkut tunngavissat annikitsut

Kalaallit Nunaat aalisakkanik qalerualinnillu aningaasarsiuteqarpoq, taakkualu avammut nioqqutigineqartut tamarmiusut nalingisa 2018-imi 95 procenteraat. Akerlianillu aatsitassarsiorfinnik aatsitassanillu avammut nioqquteqarnermik eqqartuinerujussuaq maannamut takorluugaannaalluni avammullu nioqquteqarnermut annikitsuararsuarmik tapertaalluni. Tamatuma peqatigisaanik avammut nioqqutigineqartut pingasuinnaanerupput, raajat 47 procentiullutik, qalerallit 24 procentiullutik saarulliit qaleruallillu 11 procentiullutik. Tamanna sualuppallaamik aalisartoqalersinnaaneranut nunarsuarmilu niuerfinni akinut misikkarinnerujussuarmik nassataqarpoq.

Kalaallit Nunaanni raajartarineqartut affaat Kalaallit Nunaanni tunineqartanngillat, kisiannili kilisaassuarnit suliffissuaatigisunit avammut toqqaannartumik tunineqartarlutik, ataatsimullu isigalugu raajat qalipallit ilivitsuutillugit qerititat avammut tunineqartartut 60 procentiullutik. Taamaattumik raajarniarnerup ilarujussua Kalaallit Nunaanni suliffissaqartitsinermut annikitsuinnarmik tapertaavoq. Tamatumunnga assingusumik qalerallit 70 procentii saarulliillu 80 procentii ilivitsuutillugit qerititatut avammut nioqqutigineqartarput, taamaalillunilu suliarinninnikkut naleqarnerulersitsineq pingaartumik nunarsuarmi sumiiffinni allani appasissunik akissarsiaqarfiusunut tutsinneqartarluni. Allatut oqaatigalugu suliarinninnerup annertusineqarneratigut tunisassiassanillu nittarsaassinikkut Kalaallit Nunaata isertitaqarnerulernissaanut periarfissaqarpoq. Kisianni tamatuma piumasarineqarpoq, attaveqaatinik atortulersuutinillu pisariaqartunik nassaassaqarnissaa, kiisalu annertussutsimut taarsiullugu pitsaassutsimik suliarinninnerunissamillu siunniussaqartoqarnissaa.

Danmarkimit kingornussat

Sorsunnersuup kingorna Danmarkip Kalaallit Nunaannik nutarterinerata nalaani Danmarkip saarullinniarneq pingaarnersiuinermi salliutippaa taamaattumillu innuttaasut amerlanerpaartaasa Kitaata kujasissuani »illoqarfinni sikusartuunngitsuni« ukioq kaajallallugu umiarsuaqarsinnaasuni eqitertinneqarnissaat kissaatigalugu. Taamaammat Danmarkip naalagaaffia illoqarfinni taakkunani inissialiortiternermut, imermik pilersuinermut, kuuffiit aqqutaannut atortulersuutinullu allanut aningaasaliissuteqarpoq, nunamilu inoqarfiit sinnerinut annikinneerarsuarmik aningaasaliisoqarluni. Kalaallit Nunaatalu ineriartortinneqarnissaanut pilersaarussuit G-50-ip aamma G-60-ip inassutigaat, innuttaasut amerlanersaat Uummannap Upernaviullu pigisaaneersut kujasinnerusumut illoqarfinnut saarulleqarfiusunut nuutsinneqassasut, sumiiffinni taakkunani inuussutissarsiornikkut tunngavissaqanngitsoq isumaqartoqarmat.

Kisianni Kujataani saarullinniarneq 1970-ikkut naajartulerneranniilli ajorsiartuinnalerpoq 1990-imilu Atlantikup Avannaani nunat tamalaat akornanneersut aalisapilunnersuisa kingunerisaannik tammakarluinnarluni. Illoqarfiit sikusartumiittuunngitsut siornatigut pisuujusimaqisut ilaat arlallit piitsuunermit eqqugaapput, eqqugaanngitsullu tassaallutik suliffissaqarnikkut tunngavissat Nuummisut pingaartumik allaffissornermut ilinniartitaanermullu piffissap ingerlanerani ineriartorfigisimasaat.

Pisuussutit avannamut nuunneqartut

Uummannami qaleralinniarneq 1980-ikkut aallartinneranniit aallartikkiartuaalerpoq, Upernavillu 1980-ikkut naalerneranniit malinnaalerluni. Sumiiffiit Danmarkip naalagaaffianit inuerusagassatut kissaatigineqarsimasut ukiut qulikkuutaat kingulliit ingerlarneranni nunap avammut niuernikkut isertitaanut innuttaasumut ataatsimut uuttorlugu annerpaamik tunniussaqarsimapput. Tamanna soorunami isumaqarpoq, sumiiffinni taakkunani innuttaasut isertitaasa pitsanngoriarsimanerannik, kisianni aqqusersuutit atortulersuutillu malinnaatinneqanngilluinnarsimapput.

Uummannamisut Upernavimmisullu avannarpasitsigisumi qaleralinniarnerup ilarujussua ukiuunerani sikukkut ningittagarsornikkut ingerlanneqartarpoq. Tamatumanilu innuttaasut aalisarfinni pitsaanerpaani siammarsimallutik najugaqarnissaat tunngavissaavoq. Taamaattumik Upernaviup pigisaani innuttaasut 2.700-nik amerlassuseqartut 60 procentii nunaqarfinni qulingiluani sineriammi 300 kilometerinik isorartussuseqartumiittuni najugaqarput.

Upernavimmi aqqusersuutit pitsaanngitsut

Assersuutigalugu Upernaviup illoqarfia 1.067-inik innuttaqartoq imermik pilersuinermut aqqusersuutilersugaanngilaq, qeqertami imeqarnikkut isumalluutit killilerujussuummata. Imeqanngippallu kuuffinnut aqquteqarnavianngilaq, taamaattumillu innuttaasut anartarfinnik puussianik taarsertakkanik atuisariaqarlutik, soorluttaaq nunaqarfiit sinnerini tamanna atuuttoq. Imeqarnikkut isumalluutit killeqarnerat pissutigalugu innuttaasumut ataatsimut ullormut imermik atuineq 35 liiterinik appasissuseqarpoq, tamannalu uffarnissamulluunniit naammanngilaq.

Imaanngilaq ajornartorsiut aaqqiivigineqarsinnaanngimmat. Qeqertami sanilerisami 1 kilometerinik ungasissusilimmi naammattorsuarmik imeqarpoq, qeqertamillu tassannga Upernavimmut imermik pilersuisoqarsinnaalernissaa ingeniørinut annertunerusumik unammilligassaanngilaq. Aasaq ilinniartunik tamaaneeqateqarpoq aaqqiissutissaasinnaasut assigiinngitsut nalilersuiffiginiarlugit.

Ajornartorsiut tamanna sumiiffimmi nunaqarfiit amerlanersaannut atuuppoq, sumiiffinnilu arlalinni inummut ataatsimut ullormut imermik atuineq 10 liiteriuvoq allanilu 20 liiteriulluni. Sumiiffiit amerlanersaanni nunaqarfiit timaanni pissusisamisoortumik imissamaateqarfinnik amigaateqarneq pissutaanngilaq, kisiannili ruujorinik pumpeqarfinnillu pisariaqartunik ikkussuisoqarsimannginnera pissutaalluni.

Nunaqarfiillu aalisartoqarfiusut qitiusut ilaanni marlunni, tamarmik immikkut 50-inik inoqartuni, innuttaasut avammut nioqquteqarnermi isertitanut tapersiissutigisartagaasa nunami qaffasinnerpaanut ilaaffigisaanni, imermik pilersuisoqanngilluinnarpoq. Taakkunani inuit sissami iluliaminernik katersisariaqartarput imaluunniit sumiiffiup aappaani aasaanerani kuummut angallammik imertartariaqartarlutik.

Imermik pilersuineq pitsaanngitsoq imaluunniit imermik pilersuisoqannginnera eqqiluisaarnermut taamalu aamma peqqissutsimut soorunami sunniuteqarput, tamatumanilu Kalaallit Nunaanni sumiiffinni arlalinni sakialluut tuberkulose ajornartorsiutaaqqilersimalluni.

Nunaqarfinnilu taakkunani marlunni imermik pilersorneqanngitsuni aamma talittarfeqanngilaq, taamaattumillu suut tamarmik prammimik tulaanneqarlutillu avalaanneqartariaqarlutik, pisiniarfeqaranilu, taamaattumillu inuit nunaqarfimmut qaninnerpaamut 30 kilometerit missaannik ungasissusilimmiittumut umiatsiamik qimussimilluunniit pisiniarfiliartariaqartarlutik, namminneerlutillu upernalernerani ukialerneranilu piffissamut ikaarsaariarfiusumut qaammatip ataatsip missaanik sivisussuseqartumut, umiatsiamik qimussimilluunniit angallaviusinnaanngitsumut »peqqumaatissanik« qulakkeerinnittariaqartarlutik.

Nunaqarfiit ilaanni aalisakkerivinnut sulisussanik pissarsiniarneq ajornakusoortinneqarpoq, imaanngitsoq innuttaasut nuuttarmata, kisianni aalisarnerup, aalisakkeriveqarnerup suliassallu pisariaqartut allat iluanni suliassaqarmat naammattorsuarnik, sulisussanillu piviusumik amigaateqartoqarmat. Kisianni inoqarfimmut ullormut imermik atuinerup 10 liiteriinnarnik annertussuseqarfigisaanut, taamaattumillu uffartarnerup takorluugaannaaffigisaanut perusuersartarfiullu taamaallaat spandiuffigisaanut, nuunnissaq qanoq pilerinartigaa?

Eqitertitsineq imminut sakkortusartoq

Naalakkersuinikkut aqqusersuutinut atortulersuutinullu aningaasaliinerit sumiiffinnut qinersisartoqarfiunerpaasunut salliutinneqaqqajaanerusarput. Tamanna illoqarfinnut anginerusunut pingaartumillu Nuummut nutserarnermut siuarsaataavoq, taakkunanimi aqqusersuutit atortulersuutillu pitsaanerupput, kisiannili avammut niuernermit isertitanut tapersiissutigineqartut assersuutigalugu Uummannamit Upernavimmillu malunnaatilimmik appasinnerullutik. Pingaarnersiuineq taama ittoq inuiaqatigiinni qeqertatut ingerlanneqartuni uteqattaarluni angalasarnissamut periarfissaqanngitsuni pinngortitamilu isumalluutinut qanittumi sulisussanik pisariaqartitsiviusuni pissusissamisoortuunngilaq.

Nunap immikkoortui assigiinngitsorujussuit marluk, aappaa suliffissaaleqiffiusoq aappaalu sulisussaaleqiffiusoq ajornartoorutinik assingusunik takutitsiviupput. Ajornartorsiutaasoq tassaavoq, ukiuni qulikkuutaani illoqarfiit anginerit avataanni aqqusersuutinut atortulersuutinullu aningaasaliinerit appasippallaartarsimanerat, akerlianilli aningaasaliinerit pingaartumik Nuummi pisarsimallutik. Tamanna eqqarsaatigalulgu Nuummi mittarfissuassamut Danmarkip aningasaleeqataassutai ajunnginnerpaamik pisoqarpat aningaasanik atuilussinnarnerussaaq. Mittarfissaq taanna pingaartumik atorfilittanut suliffeqarfinnilu Namminersorlutik Oqartussanit pigineqartuni sulisunut kiisalu qallunaanut siunnersuisartunut sulinerminnut atatillugu angalasunut iluaqutaassaaq, kisiannili Tasiilami Upernavimmiluunniit innuttaasunut iluaqutaanaviarnani Kalaallit Nunaannilu nunap immikkoortuini inuussutissarsiornikkut tunngavissat pitsanngorsarnissaannut tapersiissutaanaviarnani.

Danmarkip akisussaaffia

Danmarkimit ataatsimoortumik tapiissutit amerlassusaat imaluunniit Kalaallit Nunaat Danmarkimut sinneqartoorutaanersoq amigartoorutaanersorluunniit sivisuumik oqaluuserineqarsinnaapput. Kalaallit Nunaannit tikisinneqartartut amerlanerpaartaat Danmarkimi pisiarineqartarput, taamaattumik ataatsimoortumik tapiissutit amerlanerpaartaat tassunga utertinneqartarput. Kisianni taamatulli pingaaruteqartigisumik Danmark Kalaallit Nunaaqanngikkaluarpat Issittumi Siunnersuisoqatigiinni issiatitaqarsimassanngikkaluarpoq qularnanngitsumillu NATO-mut suli annertunerujussuarmik akiliuteqartarsimassagunaraluarluni ilaallu ilanngullugit. Kisianni oqallinneq tamanna Kalaallit Nunaata inuiaqatigiittut isumaginninnikkut, politikkikkut aningaasarsiornikkullu ineriartorteqqinneranut soqutaavallaanngilaq.

Kalaallit Nunaat naalagaaffeqatigiinnermut ilaajuarallartillugu Danmark akisussaaffeqarpoq, Danmarkillu Kalaallit Nunaannut piujuaannartitsisumik ineriartortitsinissaq kissaatigissappagu Kalaallit Nunaallu naalagaaffeqatigiinnermut ilaasutut isigiuassappagu, taava nuna tamakkerlugu annertoorujussuarmik aningaasaliisoqartariaqarpoq – isumaginninnikkut pissutsinut pitsaanerusunut kiisalu aqqusersuutinut atortulersuutinullu.

Taamaanngippat Kinamiut, Amerikamiut allalluunniit aningaasaliissuteqassappat, tamannalu taamaallaat aqqusersuutinut atortulersuutinullu pissalluni. Taama pisoqarpat aningaasaliisut Danmarkip Kalaallit Nunaannut suleqatitut pingaarnertut atuuffigisaa tigujartuaalissavaat.

Kinamit USA-millu misilittakkanit tikkuarneqarpoq, tamanna isumaginninnikkut ajornartorsiutit suli ajornerulernerannik kinguneqassasoq.

Ineriartorneq taama ittoq Kalaallit Nunaannut Danmarkimullu iluaqutaanavianngilaq.

Aviisi Sermitsiaq saqqummeqqammersoq uani pissarsiarisinnaavat:

Powered by Labrador CMS