KL

DK

Aaqqissuisuuneq innersuussivoq: Kalaallit Nunaat Danmarkilu illersornissamut tunngasuni pisariaqalerfiani iliuuseqarsimanngitsut

Russit Kinamiullu sakkutooqarnikkut annertusaapput, USA-li pisariaqalerfiani iliuuseqarsimanani. Kisianni Danmark Kalaallit Nunaallu aamma iliuuseqarsimanngillat, Inuit Ataqatigiit sinnerlugit Folketingimut ilaasortaq oqarpoq

– Ullumikkut pisariaqalerfiani iliuusqanngitsoornissarput kinguussaannginnissarpulluunniit suli pingaaruteqarnerulersimavoq, paarlattuanilli apeqqummi matumani siulliulluta eqeersimaarlutalu iliuuseqarnissarput pingaaruteqarpoq, uangami isinni Kalaallit Nunaat sillimaniarnermut nunanullu allanut politikkitsinni sammivimmik pilersitsisussaavoq, Inuit Ataqatigiit sinnerlugit Folketingimut ilaasortaq, Aaja Chemnitz Larsen, sillimaniarnermut politikki pillugu ataatsimeersuarnermi, Folk og Sikkerhedimit Folketingimi illersornissamut ataatsimiititaliaq suleqatigalugu, Christiansborgimi novembarip 15-iani aaqqissuunneqartumi peqataasoq, oqarpoq.
Dorthe Olsen

Kinamiut sikunik aserorterutinik sanaartorput Manerassuarmilu imarsiortunik sakkutooqarlutik nukittuunik. Aamma sinerissami nakkutilliissuteqarput nukittoorujussuarnik nutaaliorfiusunillu, Issittumilu peqataalernissaminnik sakkortuumik anguniagaqarlutik.

Russit sikunik aserorterutaaterpassuaqarput, imarsiortunik

Aaqqissuisuuneq innersuussivoq

Allaaserisaq una aviisimit Sermitsiamit tigusaavoq, aaqqissuisuunermit Poul Krarupimit toqqarneqarluni.

Taamaalillutit nittartakkami atuartartutut aviisimi allaaserisamik, nalinginnaasumik aningaasanik akeqartartumik atuarsinnaallutit. Neriuppugut allaaserisaq aviisit allaanerunerannik aamma tusagassiutini akeqanngitsuni issuakkatut nutaarsiassaannaannginnerannik takutitsiumaartoq. Aviisit pitsaassusaat annertooq itisiliinernit aamma tunuliaqutinik aamma minnerunngitsumik inuit pillugit allaaserilluakkanik pissuteqarput.

Neriuppugut misiliummik pisartagaqalernissannut isumassarsiorfigisinnaagit, taamaalillutik inuiaqatigiit ineriartornerannut malinnaalluarsinnaanerussagavit.

Aviisimut neqeroorummik pissarsigit – 38 39 40 sianerfigiul imaluunniit mail adm@sermitsiaq.gl allaffigalugu

sakkutooqarlutik nukittuunik Issittumilu nukittuunik sinerissami nakkutilliissutaateqarlutik Issittumilu sakkutuut umiarsuaannut arlalinnik sakkutooqarfeqarlutik.

USA tamatuma akerlianik pisariaqalerfiani iliuuseqarsimanngilaq sikunillu aserorterutinik aamma sorsuutinik sikusiutitut mattutsisakkanik amigaateqarluni, nukittunngitsunik sinerissami nakkutilliissutaateqarluni Issittumilu sakkutuut umiarsuaannut sakkortuuteqarfinnik amigaateqarluni, taamatuttaarlu Pituffimmi sakkutooqarfimmi silaannakkut illersornissamut atortunik amigaateqarluni.

Inuit Ataqatigiit sinnerlugit Folketingimut ilaasorta, Aaja Chemnitz Larsen, isumaqarpoq, sakkutooqarnikkut annertusaaneq pineqartillugu Danmark USA-tulli annertutigisumik iliuuseqanngitsoorsimasoq, aammali Kalaallit Nunaat sakkutooqanngikkaluarluni iliuuseqanngitsoorsimasoq.

Tamanna sillimaniarnermut politikki pillugu ataatsimeersuarnermi, Folk og Sikkerhedimit Folketingimi illersornissamut ataatsimiititaliaq suleqatigalugu, Christiansborgimi novembarip 15-iani aaqqissuunneqartumi, saqqummerpoq.

– Illersornissamut tunngasuni Kalaallit Nunaata Danmarkillu USA-tulli pisariaqaleruttorfiani iliuuseqanngitsoorsimanerat ersarilluinnarpoq. Inuit Ataqatigiinnit 2006-imi illersornissamut tunngasuni siunnersuusiorsimavugut, taakkualu ilarpassui Folketingimi illersornissaq pillugu isumaqatigiissummut ilaalersissimallugit, tamatumanilu 2017-imit aamma 2023-p tungaanut Kalaallit Nunaanni illersornissaqarneq nukittorsaaviginiarlugu 1 milliardinik immikkoortitsisoqarsimalluni. Assersuummik taasaqaannassaguma, inuusuttut Kalaallit Nunaanneersut amerlanerit sakkutuujusussaatitaanermik ingerlataqalersimapput, pissutsinillu siullertut malittarinnittarnissarput pingaartuuvoq, kisiannili suliniutinik tigussaasunik arlaqarnerusunik tikkuagaqarnissarput taamatulli pingaaruteqartigaluni. Kissaatigisinnaagaluarpara Ilisimatusarfimmi nunanut allanut sillimaniarnermullu tunngasunik ingerlataqarfiusumik qitiusoqarfeqassasoq, taamaaliornikkut politikerit piginnaanngorsarneqarsinnaammata. Taava ilaatigut ataatsimeersuarneq matuma ittoq aamma suliniutigineqarsinnaalissagaluarpoq, Kalaallit Nunaannut atatillugu inassuteqaatinik tikkuusseqataaffiusinnaasoq, politikerinit suleriaqqinnissamut atorneqarsinnaagaluartunik, Aaja Chemnitz Larsen oqarpoq.

Taanna aamma isumaqarpoq ilisimasaqalernissaq pingaaruteqartuusoq, pissutsini pineqartuni ilisimasat pissaaneqalersitsisuusarmata aamma Kalaallit Nunaat siornatigutut annertutigisumik illersornissaqanngimmat, taamaattumilli aamma Kalaallit Nunaannut piumasaqaatit annertunerummata.

– Ullumikkut pisariaqalerfiani iliuusqanngitsoornissarput kinguussaannginnissarpulluunniit suli pingaaruteqarnerulersimavoq, paarlattuanilli apeqqummi matumani siulliulluta eqeersimaarlutalu iliuuseqarnissarput pingaaruteqarpoq, uangami isinni Kalaallit Nunaat sillimaniarnermut nunanullu allanut politikkitsinni sammivimmik pilersitsisussaavoq. Tamanna Nunanut allanut Ministereqarfimmi imaluunniit maani Christiansborgimi pisussaanngilaq, Aaja Chemnitz Larsen oqarpoq.

Naalakkersuisut sammivimmik pilersitsisussaapput

Taanna isumaqarpoq, Naalakkersuisut pingaarnertut siulliullutik iliuuseqartussaasut, taakkuummata inaarutaasumik oqaasissaqartuusut, aamma Danmarkimi naalakkersuisut Naalakkersuisut oqaatigisaannut tamanut tusarnaartarmata.

Paasisat:

Sillimaniarneq pillugu ataatsimeersuarneq Christiansborgimi ingerlanneqartoq qulequtaqarpoq Kapløbet om Arktis – Den nye verdens kampplads (Issittulerngusaanneq – nunarsuarmi akersuuffik nutaaq). Ataatsimeersuarnermi Issittoq Naalagaaffeqatigiinnerlu sammineqarput pineqartoq pillugu piffissami kingullermi pingaartitsisimaneq tunngavigalugu, apeqqut pingaaruteqartoq Folk og Sikkerhedimit ataatsimeersuarnermi oqaluuserineqarusussimammat, tassalu Danmarkip Issittoq suniarneraa.

Ataatsimeersuarnermi Issittoq pillugu pissaanilissuit pissusilersornerat, sillimaniarnermut tunngasutIssittumilu aarlerinartorsiortitsisinnaasut, kiisalu pissaanilissuit Issittumi sakkutooqarnikkut piginnaasaat pillugu saqqummiussisoqarpoq. Taamatuttaaq naalagaaffeqatigiinneq, siunissaq unammilligassallu, kiisalu naalagaaffeqatigiinnermi ineriartornermut akimmisaarutaasinnaasut pillugit saqqummiussisoqarpoq. USA-p Canadallu Issittumut isiginnittaasiinut tunngasunik, Amerikamiullu Issittumi siunissaq pillugu nalilersuinerannik, aamma saqqummiussisoqarpoq.

Naggataatigut Folketingimi illersornissamut tunngasuni oqaaseqartartut aamma Kalaallit Nunaannut politikkikkut sinniisut, Folketingimut ilaasortap Aaja Chemnitz Larsenip kisiartaalluni peqataaffigisaata, illersornissamut politikkimut tunngasunik oqallitsinneqarput.

– Naalakkersuisut oqarpata sammivik una ingerlavigineqassasoq, taava nalinginnaasumik taamaaliortoqartarpoq. Aamma isumaqarpunga, Nunanut allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaq annertuumik atuuffeqartoq, aamma isumaqarpunga kissaatigineqarsinnaagaluartutut saqqumilaarpallaanngitsut, pingaartumillu Naalakkersuisut sammivimmik tikkuussinngippata allat taamaaliortariaqartussaammata. Maanngaanniit taamaaliorniarsarivugut, aamma kissaatigisinnavara nunatsinnit arlaqarnerusut taamaaliussasut, Kalaallit Nunaata nammineq inatsisartuisa oqaatigisariaqarmassuk sorusunnersugut, Naalakkersuisut peqatigalugit, Aaja Chemnitz Larsen oqarpoq.

- Sooq Kalaallit Nunaata peqataanissaa taama pingaartigaa, aamma peqataanngikkutta Kalaallit Nunaannit suut ersissutigineqassappat?

– Allat taamaaliornissaat ersissutigissavarput, uagut nammineq akuliulluta nassuiaateqanngikkutta imaqanngissusermik pilersoqassaaq. Maannakkorpiaq takusinnaavarput Amerikamiut ersarissumik akuliuttut oqarlutillu soqutigisaqarlutik, qularinngilaralu Amerikamiut aamma takorluugaqartut, uagulliuna nunarput ilisimanerugipput, taamaattumik uagut Kalaallit Nunaanneersut nammineerluta oqartussaavugut sorusunnerluta. Maani Folketingimit Kalaallit Nunaata soqutigisaanik isumaginneqataasussaavunga, kisianni eqqumiikuluppoq, illersornissamut tunngasuni siunnersuuteqartut uaguummata, Naalakkersuisut siunnersuuteqarnatik. Isumaqarpunga Naalakkersuisut pineqartumik arlaqarnerusunik takorluugaqartariaqartut, kisianni qujanartumik maani Christiansborgimi Kalaallit Nunaat sinnerlugu nukittuumik nipeqarpugut. Pingaartumik avataanit soqutiginninneq taama annertutigimmat pingaaruteqarpoq, uagut aamma maaniinnissarput, kisianni Naalakkersuisut inaarutaasumik oqaasissaqartuupput, taamaattumillu taakkuullutik Kalaallit Nunaata sorusunneranut takorluugaqartussaasut.

Taanna aamma isumaqarpoq, Naalakkersuisut tungaannit takorluukkat naammanngitsut aamma akisussaaffimmik naammattumik tigusisoqanngitsoq.

- Ataatsimiinnernut peqataasarnerat ajunngilaq, aamma ataasiakkaanik saqqummiussisarnerat ajunngilaq, kisianni suliamit suliamit ingerlatsisariaqanngilagut, kisiannili siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu illersornissakkut isiginiartariaqarlugu. Kalaallit Nunaat 2025-mit 2050-imut sorusuppa, Kalaallit Nunaat Danmarkimut, USA-mut, Ruslandimut Kinamullu qanoq ittumik attaveqarusuppa, isumaliutigisariaqakkatsinnik, kisianni aamma ilisimasariaqarparput, Kina assersuutigalugu Afrikami qanoq pissusilersornersoq, tassami Kina nunanut allanut politikkimik allaanerulluinnartumik ingerlatseriaaseqarmat, Aaja Chemnitz Larsen oqarpoq.

Danmark pissaanermik tunniussissaaq

Taanna oqarpoq, Amerikamiut Kalaallit Nunaanni sakkutooqarnikkut najuunnertik annertuserusukkunikku aallartitaqarnermut tunngasunik aamma isiginninniartariaqarnertik paasisimagaat.

– Amerikamiut maannakkorpiaq aallartitaqarnermut tunngasunik pingaartitsisorujussuupput Kalaallit Nunaannut attaveqarnermik inerisaajumallutik, tassa imaappoq Kalaallit Nunaat oqaloqatigaat ilinniartitaaneq, ilisimatusarneq ilaatigullu inuussutissarsiutinik ineriartortitsineq, nioqqutissanik tikisitsisarneq/avammut niuerneq pillugit, tamannalu Danmarkip paasinngilluinnarsimavaa. Aallartitaqarnikkut suleqatigiinnik arlalinnik tunngaveqartoq atuuttariaqartoq Kalaallit Nunaata Danmarkillu akornanni aammam pisariaqartipparput, Kalaallit Nunaanni aningaasaqarneq nukittunerusoq qulakkeersinnaaniassagutsigu. Danmarkip Kalaallit Nunaat aningaasarsiornikkut ilinniartitaanikkullu ineriartornissamut kiffaanngissuseqalernissaa ersissutigissanngilaa, tamatumanimi illuatungeriinnut aamma pitsaasunik periarfissaqarmat. Danmark nunanut allanut politikkip iluani pissaanermik tunniussisariaqarpoq Kalaallit Nunaat sunniuteqarsinnaanermik tunisinnaajumallugu, Aaja Chemnitz Larsen oqarpoq.

Tamatumunnga tunngavissaq pingaaruteqartoq tassaavoq Kalaallit Nunaata Danmarkillu akunnerminni oqaloqatigiilluarsinnaanermik nassaarinninnissaat.

– Danmarkip Kalaallit Nunaatalu peqatigiillutik nunanut allanut sillimaniarnermullu politikkimik nassuiaatiginnittussaanerat assersuutigalugu USA-p taamaaliortussaannginnera uannut pingaaruteqarpoq, kisianni USA iligisatut inissisimaffeqarluarsinnaavoq. Danmark sukataanerusariaqarpoq, aamma allatigut tamatigut, inuiannit inuiannut suliniuteqarnermi aallartitaqarnermilu nalinginnaasumik, aamma naalagaaffeqatigiinnerup iluani. Kissaatigisorujussuuara pissutsit marluk immikkut pingaartinneqassasut, tassalu ilinniartitaaneq inuussutissarsiutitigullu ineriartortitsineq, taakkuami Kalaallit Nunaata siunissaanut aalajangiisuulluinnarmata, isumaqarpungalu Danmarkip Kalaallit Nunaat ineriartornermik pilersitsinissamut kiffaanngissuseqalersissagaa, Aaja Chemnitz Larsen oqarpoq.

Aviisi Sermitsiaq uani pisiariuk:

politikki inuiagatigiit nunatsinnit
Powered by Labrador CMS