Aaqqissuisuuneq innersuussivoq: Inuunerup alutornarluinnassusia

Ukiut 40-t qaqiniassallugit amerlanerpaanut ajornakusoortuuvoq. Inuusuttuunerup qaangiuffigisaa. Avaqqunneqarsinnaanngitsumik inersimasunngorfik qiinikkiartulersimalluni eqisalunneqaleriartulersimallunilu.

Julie Berthelsenimili – kalaallit amerlanerpaartaannit ilisimaneqarluartumi – akunnaalliliineq ernumalersitsinngilaq. Ullormut tallimanngornermut juunip arfineq-aappaanut qilanaarpoq, aallaqqaammullu qaniginerpaasani, aappani Minik Dahl Høegh meeqqallu Casper aamma Sia, peqatigalugit Solrødimi Sjællandimiittumi angerlarsimaffimminni nalliussissallugu.

- Iffiortumut iffiukkanik ullaakkoorsiutissanik aallissaagut, meeqqallu atuariarlutillu meeqqeriviliareerpata Minillu marluulluta ulloqeqqasiorfissatsinnik alianaatsumik nassaarniassaagut. Immaqa MASH (neriniartarfik Frederiksbergimiittoq, aaqq.), steakit angisuunik torraasunik sassaalliuteqartartoq. Ualikkut ikinnguterpassuit aggissapput, taava naatsiivimmi siaasaallutalu nuannisassaagut, Julie Berthelsen inuuimmini pilersaarutini pillugit oqaluttuarpoq.

- 40-nik ukioqalernermi suna nuannernerpaava?

- Taama amerlatigisunik avitseqatissaqarama nalliuttorsioqatissaqarlungalu. Juunip 9-anit 11-anut ikinngutikka arnat arfineq-pingasut peqatigalugit Berliniliassaanga nuannisariarluta, aamma spabaderfigisatsinnik neriniartarfinnullu pitsaasunut neriartorfigisatsinnik. Nuannernerpaavoq misigisimagama ilorlikkut misigisannut ukiut 40-t naleqqulluinnartuusut. Qallikkullu isikkunnut. Iluarisimaarluinnarpara.

- Ukiuni 40-ni siullerni suna ajunnginnerpaasimava?

- Suut tamarmik. Ineriartorneq - inuttut. Qulikkunnik, 20-kkunnik 30-kkunnillu ukioqarnera uannut qanoq issimanersut ersarilluinnarpoq. Maanna ukiut qulikkuutaat nutaat ilikkagaqarfiusussarujussuit qilanaarisinnaanngorpakka. Tassami imminut ilikkarluarnissaq pineqarpoq. Ukiullu qulikkuutaat tamarmik immikkut nuannersortaqarsimapput, Julie akivoq ilassuteqarlunilu:

- Tamanilli pingaarnerpaat soorunami tassaapput meeqqakka. Piffissap affaani siullermi nuannernerpaaq tassaavoq meerartaarisimanerat taakkununngalu anaanaaneq.

Eqqarsartaatsikkut malunnanngitsoq

Julie Berthelsen Aarhusimi juunip 7-ani 1979-imi inunngorpoq, tassa ulluni pisoqarfioqisuni, namminersornerunerup eqqunneqarfiata nalaani. Arnaa Helene avinnermi kingorna Kalaallit Nunaannut angerlarniarluni aalajangerpoq, aallaqqaammullu paneeqqani ilagalugu Qeqertarsuarmut nuulluni kingornalu Nuummut nuulluni, tassanilu Sumekkunni nipilersortartoq Per Berthelsen naapillugu najugaqatigilerlugulu.

Taamaalilluni Juliep meeraalluni angerlarsimaffianut nipilersorneq ilaalluinnalerpoq.

Inuttaata nammineq erinarsortartuunera pimoorullugu ingerlarsulerpoq TV2-p piginnaanilinnut unammisitsineranut Popstarsimut 2002-mi peqataagami, erinarsornermigullu isiginnaartartunit alutorinneqisunit hundredetusindilikkaanit toqqaannartumik nuannarineqarlualerluni. Erinarsukkani nuannarineqarluartoq »Every Little Part of Me« 2003-mi nuusiaqqaamminit 90.000-it sinnerlugit tunisaasumit »Home«-meersoq aqqutigalugu tusaamasanngorpoq.

Suli erinarsornikkut ingerlarsornini ukioq manna Melodi Grand Priximi uppernarsarpaa, ikinngutini Nina Kreutzmann Jørgensen peqatigalugu erinarsugaq »League Of Night« unammeqataassutigigamiuk.

- Inuuninni unammilligassat annerpaartaat sunaava - maannakkorpiaq?

- Inuuninni oqimaaqatigiinnermik pitsaanerusumik nassaarniarnissaq. Inuuneq inuunerisara aalajaatsuunngilaq, aamma nukissaqassusera siornatigutut ikkunnaarsimavoq. Tamanna ersarisssumik malugisinnaavara. Paasinialaassavara suliama piffissani sivisuuni ingerlatsinermik assigiimmik annertussusilimmik suliassaqarfiusarnerata uangalu sukkanerusumik qasusalersimanerma qanoq iliuuseqarfiginissaa, kisiannili suna tamaat suliarerusuttarlugu, Julie akivoq.

- »Inuusuttuunerup« maanna qaangiunnera qanoq misigisimanarpa?

- Ajunngilaq. Uanga ajunngilanga. Aamma meeraqarpunga uannik ingerlarsortitsisunik. Nassuerutigissavarali annikitsuaqqat, allanngornerit annikitsut, timikkut misigisakka, paasiuminaatsuummata. Eqqarsartaatsikkut tassunga suli killissimanngilanga. Taamaattumik aporaatilaarput. Assersuutigalugu sanigorsarnissaq ajornakusoorneruvoq, qasujaassuseqalernissaq ajornakusoorneruvoq, nukissaqassuseq allaaneruvoq, qitilulersinnaasarpunga, isikka tappiinnerulaalersimapput. Annerusumik maluginiarlugillu oqaluttuassaanngillat, taamaattorli. Taamaakkaluartoq qasukkaammilaarnissara eqqarsaatiginngilara. 40-kunnik ukioqarlunga aatsaat nukittunerorusullungalu qasujaannerorusuppunga. Tassa pilersaarutikka.

- Arlaannik peqqissimissuteqarpit?

- Aap! Peqqissimissutigaara AFS-inngisaannarsimagama, ukioq ataaseq nunani allaniillunga, oqaatsinik kulturinillu ilinniarlunga. Franskisut spanskisulluunniit ilinniarusussimagaluarpunga. Eqariunnaavillugit. Sulimi angumerineqarsinnaapput, kisianni inuusuttuaraanerup nalaani ukiut aamma pineqarput. Misigisassat. Pisuunnguallaateqarneq. Meeqqakka tamatumunnga qularnanngilluinnartumik kaammattorniarpakka.

- Inuuninni oqaaseq pingaarnerpaaq sunaava? Ajornerpaarlu?

- Oqaatsit pingaarnersaat tassaavoq »naagga«. Immaqa eqqumiiginarsinnaagaluarpoq, kisianni »naaggaarnerup« uippakajaarlunga assingusumilluunniit pissuteqarlunga unitsitaanissannit annaassinnaavaanga. Ajornerpaaq tassaavoq »ajornakusoorpoq«. Oqaaseq taanna nuanniigivara. Uannut utoqqatsissuterujussuuvoq. Isumassarsiamut nukinnik atuileraangama nuanniilliuutigisorujussuusarpara inuit »ajornakusoorpumik« oqartut naapikkaangakkit. Ajornakusoortup takorluukkat ajornarluinnartunngortittarpai. Uanga nammineq atortarpara, kisianni nuannarinngilara.

Kissaataa: Qimmeq!

Julie Berthelsen inuuvoq annerusumik isumalluartoq. Qaamanermik kajungerisaqartoq. Ilaatigooriarlunili ernumaammernartunik siunissami aamma saqqummersoqartarpoq. Allarpassuit assigalugit ukiuni makkunani nunarsuarmut atatillugu pileriartuaalersut soqutigisorujussuuai.

- Nunarsuaq tamakkerlugu unammilligassat annerpaartaat tassaapput silap pissusiata allanngoriartorneri. Kingunissai ilisimaqqissaarivut ilimaginngilara. Isumaqartuaannarpugut, inuk »ingerlalluartoq«. Ernummatigaara tassanngaannaq sakkortuumillu uatsinnut eqquissasoq, naak sivisuumik takkukkiartuaarsimagaluartoq. Ima oqartariaqalissaagut: Ajunnginnerusumik iliuuseqarsimasinnaagaluarpugut. USA-mi inuit kisiartaasut ilaat, Michael Burry, nunarsuaq tamakkerlugu 2007/2008-mi aningaasarliulernermik siulittuisimasoq, ullumikkut ataasiinnarmut aningaasaliivoq, tassalu imermut. Tamanna annilaarnartoqartippara, oqarpoq.

Julie aamma Minik Kalaallit Nunaannut nuunnissamik ilaatigooriarlutik eqqarsaatiginnittarput. Apeqqarissaarfigineqarnerni arlalinni oqaatigisarsimavaat, toqqissisimaneq pinngortitamillu nuannarinninneq kiisalu ilaquttanut qanissuseq namminneq iluarusuutigisimasatik meeqqamik misigiumaaraat kissaatigigitsik. Eqqarsaalli maannakkorpiaq taama nukinginnartiginngilaq.

- Kalaallit Nunaat qaqugukkut amigaatiginerpaasarpiuk?

- Ukiukkut. Danmarkimi ukiuunera toqqaannartumik atoruminaatsuuvoq.

- Kalaallit Nunaata Danmarkillu assigiinngissutaat annerpaaq sunaava?

- Suut tamarmik. Suut tamarmik assigiinngitsuupput. Pigisat saniatigut ataatsimooruteqanngingajappugut. Timimi ataatsimi ataatsikkut marluusinnaanerup paasiniarnera 20-kkunnik ukioqarnera tamakkerlugu 30-kkunnillu ukioqarnera ingerlatingaatsiarlugu sivisussuseqarsimavoq. Tamanna ataatsikkut »ajornakusoorlunilu« alutornarpoq.

- Kalaallit Nunaata pitsaaqutiginerpaasaa sunaava?

- Pinngortitaq. Anersaamut, anersaarsiornermut pinngortitamullu atatillugu isumakkut ammaneq. Silaannaq. Ukiuunera. Aput. Ilaquttat. Seqerngup kaaviinnarnera.

- Danmarkip pitsaaqutiginerpaasaa?

- Aasaanera. Kiannera. Assigiinngiiaassuseq. Ajornanngitsunnguamik sumulluunniit angalasinnaaneq. Inuunermi ulluinnarnilu periarfissat nalinginnaasumik. Paarnat naatitallu akikitsut.

- Nuummut qaquguluunniit uterumaarpit?

- Immaqa.

- 50-inik ukioqaleruit sulerissavit?

- Eqqaasara siulleq tassaavoq: suliama assingi. Erinarsorneq nipilersornerlu. Allarpassuillu saniatigut suliarisartakkakka. Pissusiviusunili akissut imaassagunarpoq: Nalulluinnaqaara.

- Inuuinni sumik kissaateqarpit?

- Qimmimik. Aap, ingasappoq! Uanga ilaquttamalu inuunerput aalajaatsuunngitsoq nalunartoqartuartorlu eqqarsaatigalugu. Kisianni qimmeqartuaannarsimavunga amigaatigisarlugulu. Taava soormi qimmeqaleruma? Ajornavianngilaq.

- 30-nik ukioqarlutik sapikkannik ullumikkut susinnaavit?

- Oqarsinnaavunga “pyt”/“sussa”/“ajunngilaq” ilumoorullugulu. Sunnguamilluunniit naammalluinnartuusariaqanngilagut!

Aviisi AG uani pisiariuk:

AG Uge 23 2019

Klik her for at læse