Pinngitsaaliissummik arsaarinnittarnerit pillugit ilisimasalik:
Aalajangersakkanik unioqqutitsinerusinnaavoq
Meeqqanik pinngitsaaliissummik angerlarsimaffiup avataanut inissiisarnerit pillugit kalaallit aaqqiissutaat Europami Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissummik unioqqutitsinerunerugunarpoq. Tamannalu Kalaallit Nunaannuinnaq ajornartorsiutaanani aamma Kunngeqarfimmut Danmarkimut, piumasaqaatinik naammassinnittussatut pisussaaffeqartumut ajornartorsiutaavoq, inatsisilerinermi professori oqarpoq
Europami Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Eqqartuussivimmut Strasbourgimiittumut suliassanngortitsisinnaajumalluni nunami eqqartuussiviit atorsimasariaqarput. ’Eqqartuussiviup aalajangiineri’ Europami Siunnersuisoqatigiinnut ilaasortaasunut, ilaatigut Danmarkimut, pisussaaffiupput, piffissallu ingerlanerani inuit pisinnaatitaaffii pillugit ineriartornermut
Jean-Francois Badias/AP/Ritzau Scanpix
Kalaallit
Nunaanni meeqqat 750-it missaat angajoqqaatik qimallugit najugaqarput.
Taakkunannga 400-t ilaqutariinni najugaqartuupput. Sinneri meeqqat
angerlarsimaffiini ulloq unnuarlu paaqqinnittarfinni najugaqarput. Pisuni
amerlasuuni meeqqat pinngitsaaliissummik inissinneqartarput, tassa angajoqqaat
piumasarinngisaannik.
Akeqanngitsumik
eqqartuussissuserisumik ikiuisoqartanngitsoq
Nunatsinni angajoqqaanut meeqqaminnik pinngitsaalillugit arsaarneqartunut
akeqanngitsumik eqqartuussissuserisumit ikiorsiisoqarneq ajorput.
Isumaginninnermi naammagittaalliuuteqartarfik naammagittaalliuuteqartarfiuvoq,
sulialli allakkatigut taamaallaat suliarineqartarput, naammagittaalliortullu
namminneq akiliinngikkunik eqqartuussissuserisumit ikiorserneqarsinnaanatik.
Suliaq tunngaviusumik eqqartuussivimmut suliassanngortinneqarsinnaavoq,
naalagaaffimmiillu akiliunneqarnissaq qinnutigineqarsinnaavoq, kisianni
piviusumik qaqutigut tamanna pisarpoq.
PISARTAGAQARTUNUT
Allaaserisaq una Nutaarsiassaqartitsivimmi aviisit naqitat ilaanni allaaserisaavoq.
Allaaserisat pisartagaqartunit siunissami taamaallaat atuarneqarsinnaajumaassapput.
Atuarluarna.
Angajoqqaarpassuit
pisinnaatitaaffitik pillugit ilisimatinneqarneq ajorput, taamaattumillu
pissutsini pineqartuni qanoq iliorsinnaanerlutik naluaat. Sulianik
suliaqarnermi kukkunerit, paasissutissat amigaataasut aamma misissuinerit
kukkusut eqqartuussissuserisup paasisinnaasai paasineqartanngillat.
Peqatigiiffiit namminneq kajumissutsiminnik suliniuteqartut soorlu MAPI, Mentor
Immanuel aamma SILA 360 arlaleriarlutik tamanna erseqqissarniartarpaat.
Nammineq
inuuneqarneq aamma naapertuuttumik eqqartuussineq
Kalaallit Nunaanni aaqqissuussineq Europami Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit
Isumaqatigiissutip unioqqutitsineratut nalilerneqarsinnaavoq,
inuiaqatigiilerinermi eqqartuussissuserisutut professori Sten Schaumburg-Müller
oqarpoq:
- Isumaqarpunga Kalaallit Nunaanni angerlarsimaffiup avataanut
pinngitsaaliissummik inissiinermut tunngatillugu aaqqissuussineq Europami Inuit
Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissutip (EMRK) naapertuilluartumik
eqqartuussiffigineqarnissamik pisinnaatitaaffik pillugu immikkoortumut 6-imut
aamma inuttut inuunermut pisinnaatitaaffik pillugu immikkoortumut 8-mut
akerliusoq.
- Immikkoortoq 6 naapertorlugu naapertuilluartumik eqqartuussinissamik
piumasaqaatip ilagaa pisinnaatitaaffiit, ilaatigut ilaqutariittut inuunissamut
pisinnaatitaaffik, eqqartuussivimmit kinaassusersiortuunngitsumit
misissorneqarnissaannut piumasaqarneq. Immikkoortoq 8-mi assinginik
piumasaqaateqarpoq. Inuttut ataasiakkaatut inuunermut, aamma ilaqutariittut
inuunermut pisinnaatitaaneq allaaserisami 8-mi illersorneqarpoq.
Pisinnaatitaaffik taanna, pisinnaatitaaffiit amerlanerit EMRK-mi
allaatigineqartut assigalugit, tamakkiisumik atuutinngilaq. Meeqqalli
pinngitsaalillugit angerlarsimaffiannit peersitaanerat piumasaqaataasunik
pingasunik eqqortitsisariaqarpoq, taakkunannga pingaarnerpaavoq „inatsisitigut
aalajangersagaanissaq“. Europami Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit
Eqqartuussiviup (EMD) piumasaqaat tamanna suliani amerlasuuni aamma „inatsisit
tunngavigalugit illersuiniaanermut“ tunngatillugu piumasaqaatitut
nassuiarsimavaa. Taamaattumik pinngitsaaliissummik peersitsinissamut
piumasaqaatit inatsisitigut aalajangersarneqarnerat naammanngilaq; aammali
taakkua misissorneqarsinnaasariaqarput.
Suliani kukkunerit ingasattut
Sten Schaumburg-Müllerip oqarnera naapertorlugu, misilinneqarnissamut
piumasaqaatit ilaanersut apeqqutip tulleraa.
Inatsisartut Ombudsmandiata 2022-mut nalunaarusiaani kommunit sulianik
ingerlatsinerat sakkortuumik isornartorsiorneqarpoq, Ombudsmandilu ilaatigut
allappoq ”Kommunit annertuumik kukkussuteqartartut” suliamut tunngatillugu
misissuineq tunuliaqutigalugu, aamma ukiut ingerlaneranni sulianik
ingerlatsineq pitsanngorsarneqarsimanngitsoq.
– Isumaqarpunga aaqqissuussineq tamanna EMRK-mut akerliusinnaasoq. Inuttut
ilaqutariittullu inuunermut akuliunnerup inatsisitigut akuerineqarsinnaaneranut
piumasaqaatit ilaat, eqqartuussinermi qulakkeerinnittut
atorluarneqarpasinngitsutut ipput. Eqqaaneqareersutut Europami Inuit
Pisinnaatitaaffii pillugit Eqqartuussiviup pisinnaatitaaffiit
pappiaqqamiinnaanngitsoq aammali piviusunngortinneqartariaqarnerat
pingaartippaa.
Sinnersaasoq
Inatsisilerinermik professori naapertorlugu pissutsit
pitsanngorsarneqarsinnaapput suliap aallartinneraniilli eqqartuussissuserisumik
immikkut ilisimasalimmilluunniit allamik sinniisoqalertarneq
atuutilersinneqarpat, paasissutissiineq tusarniaanerlu amigaataajunnaarniassammata.
Kalaallit Nunaata Europami Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit
Isumaqatigiissutip piumasaqaataanik eqqortitsinissamut, Danmark
qulakkeerinnissalluni aamma pisussaaffeqartoq, Sten Schaumburg-Müller
isumaqarpoq:
– Isumaga naapertorlugu Kunngeqarfik Danmark Europami Inuit
Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissutip piumasaqaataanik
naammassinninnissamut pisussaaffeqarpoq. Isumaqatigiissut naapertorlugu
pisussaaffiit qanoq agguataarneqarnersut apeqqutaanngilaq.
– Isumaqarpunga aamma Europami Inuit
Pisinnaatitaaffii pillugit Eqqartuussivimmut suliassanngortitsisoqarsinnaasoq,
isumaqatigiissummili allassimavoq nunami eqqartuussiviit
atorluarneqarsimassasut. Tassa imaappoq naammagittaalliortoq suliassamik
ingerlatitseqqissimassasoq, naammagittaalliortorlu naalagaaffimmit
tapiiffigineqarluni eqqartuussisoqarnissaanik qinnuteqarsimasoq,
naammagittaalliortoq aningaasatigut piumasaqaatinik eqqortitsisimappat.
Isumaqarpunga eqqartuussineq naalagaaffimmit akilerneqarluni
ingerlanneqarsimanngippat nunami eqqartuussiviit atorlugit aaqqiissutissanik ujartuisoqartariaqartoq.