Kiannerujussua pissutigalugu sermersuaq aakkiartorpoq

Siorna kiannerujussua pissutigalugu Kalaallit Nunaata sermersua aatsaat taama annertutigisumik aassimavoq. Sermersuup 52 procentia nungukkiartorpoq sukkassusialu taamatut ingerlaannassappat kinguariartorsinnaanngitsumik pisut, tipping pointimik taaneqartartut, 2040-2045-mi pilissapput.

Taamatut oqarpoq qallunaaq sermimik silallu pissusianik ilisimatooq Sebastian H. Mernild, USA-mi Los Alamos National Laboratory-meersoq (LANL). Taassuma sermersuarmillu ilisimatuut allat 2010-p ingerlanerani paasisimavaat silap kissatsikkiartornera pissutigalugu sermersuup qaava annertuumik aakkiartortoq.

- Agguaqatigiissillugu sermeq ukiumut 250 aamma 350 kubikkilometerit akornanniittoq aattarpoq, 2010-mili sermeq 500 kubikkilometerit missaannik annikillisimavoq, imaluunniit nalinginnaasumit marloriaatingajammik, Sebastian H. Mernild New Mexicomit Ritzaumut telefonikkut oqarpoq.

Taanna nassuiaavoq silap kissatsinnerunera pissutigalugu sermeq qaavanit milliartortinneqartoq. Sermersuarli aamma milliartorpoq iigartoqarnera pissutigalugu, immap kissarnerulernera pissutigalugu iigartartut annertunerusumik piiaalersimallutik.

Sebastina H. Mernild isumaqaraluartoq uteriarfissaanngitsoq ukiut 30-35-it qaangiuppata anguneqassasoq, taava oqarpoq ukiut 5000 aamma 10.000 akornanni ingerlareerpata aatsaat nunatta sermersua nunguilluni aassimassasoq - silap kissatsikkiartornera ingerlaannassappat.

- Tamanna ullormiit ullormut pinavianngilaq. FN-ip Klimapaneliata IPCC-p siunissami silap pissusianut eqqoriaanera malillugu uteriarfissaanngitsoq qanilliartorparput, tassa ineriartorneq silap pissusia allanngorujussuanngippat unitsinneqarsinnaanngitsoq, Mernild oqarpoq.

Tuluk sermersuarmik ilisimatooq Alun Hubbard, Walesimi Aberystwyth University-meersooq sermimik ilisimatuut arlallit peqatigalugu 2010-mi maajip aallartinneraniit qaammatini tallimani 100 kilometerit missaanni ilorpasissusilimmi sermersuarmiissimavoq.

Uuttortakkami inerneri misissoreerlugit Hubbardip siunissaq ersinartutut taavaa. Isumaqanngilarli sermersuaq ukiut 50-t ingerlaneranni uteriarsinnaanngitsumik aakkiartulissasoq. BBC malilugu uteriarsinnaannginneq aatsaat anguneqassaaq ukiut 100-t immaqaluunniit 1000-t qaangiuppata.

Tuluit ilisimatuut sermersuup issussusia, sukkassusia paasissutissallu allat pisariaqartut uuttortarpaat radari, sajuppillatsitsineq geofysikimilu atortut atorlugit. Sebastian Mernilditulli allatullu paasivaat silap pissusiata allanngoriartornera annertuumik kinguneqartoq.

- Kalaalit Nunaanni Issittumilu kiannersua pissutigalugu avannaani sermersuullu ilaata aakkiartornera annertusisimavoq. Imerujussuaq aappoq - siusinnerusumit minnerpaamik marloriaat - sermimit imaanut kuuttoq, Hubbard BBC-mut oqarpoq.

Ilisimatuut tatsit sermip aanneraneersut angisuut arlallit nakkutigaat. Tamakkua imaarutipallassinnaapput nunamut sermip 1000 meterit sinnerlugit ataaniittumut kuullutik.

Sermersuup qaavani sermip aanneranit tatsit kingunerisaanik sermip naqqa kivinneqartarpoq hydrauliskimik, taamaasilluni sermersuaq sukkanerusumik ingerlalerluni.

- Assigiinnarpaa sermeq bananip qalipaatut quasatsigileriasaartoq, Alun Hubbard nassuiaavoq, ilanngullugulu oqaatigalugu sermip aanneranit tatsinit imeq appakaakkaangat sermeq sukkatserujussuartartoq, sivikitsuinarmilli.

Alun Hubbard ilisimatooqataalu aasaru nunatta sermersualiaqqissamaarput paasiniarlugu ukiup sikua annikinnerusoq sermersuup ingerlaarneranut iigartartunullu qanoq sunniuteqarnersoq.

/ritzau/