Paasissutissar amerlanerusut, qujanaq
Qallunaat misissuisoqatigiit nunatta sermersuata aakkiarrtornera pillugu erseqqissunik paasissutissiisimasut silarsuarmi soqutigineqarluarsimapput
Ilaatigut University of Coloradomi University of Luxembourg-imili ilisimatuutut misissuisartut suleqatigalugit sermersuup ilarujussuanik misissuinermi Shfaqat Abbas Khan qallunaat suliaata ilarujussuanik ataqatigiissaarisuusimavoq.
Misissuisartoqatigiit pingaartumik GPS-teknologi nutaaliaasoq atorlugu uuttortakkaminnik nalilersuisimapput.
– Ukiut kingulliit ingerlanerini GPS-inik arlalnnik sermersuarmi sumiiffinnut arlalinnut ikkussuinikuuvugut. Ukiormanna 50-it sinnerlugit amerlassusilinnik taaamattuuteqalerpugut, taakkulu ilarpassui Tunup sineriaaniipput. Uuttortaassutit ilarpassui sermitaniipput, sinnerilu nunataniillutik. Uuttortaatit atorlugit sermeq qanoq sukkatigisumik nikikkiartornersoq uuttortarsinnaavarput. Paasisattalu erseqqissumik takutippaat Tunup sineriaani sermip sinaa sukkasuumik annikilliartortoq, Abbas Khan videnskab.dk-imut oqaluttuarpoq.
Nuna qaffakkiartorpoq
Paasisallumi paatsuugassaanngillat. Helheimip sermia ukiut kingulliit sisamat ingerlanerini 5 kilometerinik tiffarsiasimavoq, sermerlu sukkatsikkaluttuinnartumik avammut ingerlaalersimalluni.
GPS-it atorlugit uuttortakkat ersariliinnartut ilaatigut qaammataasat, sermip oqimaaqatigiinneranik issussusianillu uuttortaasinnaasut, aammalu oqimaassutsimik imeqassutsimillu uuttortaatit paasisaannik ilaneqartarsimapput. Paasissutissarpassuillu tamakku ukiuni makkunani issittut ukiuini ilaatigut Danmarkimi, USA-mi Luxembourgimilu iiisimatuunit katersorneqarput.
Sermersuartarpiaanili uuttortaanerit aatsaat ukiut marlussuit kingulliit ingerlanerini ingerlanneqarsimapput. Nunatanilu uuttortaanerit 1995-imi aallartinneqarsimagaluarpataluunniit taamaattoq piffissaq taanna sivisuutut oqaatigineqarsinnaanngilaq.
Qanoq sivisutigisumik uuttortaasoqareerpat aatsaat erseqqivissumik oqartoqarsinnaalissava?
– Ukiut arlaqarnerusut qaangiuppata aatsaat sermersuup aakkiartornera tamatumalu sunniutissai, ilaatigut immap imartussusianut, erseqqinnerusumik oqaaseqarfigisinnaalissavagut. Massakkugallartoq ilimagineqarsinnaavoq immap ukiut 100-it tulliuttut ingerlanerini 20 - 60 centimeterinik FN-ip silaannaap pissusaanik sammisaqartuisa 2007-imi ilimatsaassinerat appasinaagaasoq. Taamaattumik suli ukiuni arfineq pingasut-qulini malunnaaffiginninnissaq pisariaqassaaq, Shfaqat Abbas Khan oqarpoq.
DTUp pilersaarummik allaaserinninnera talerpiup tungaaniittoq atuaruk.