Amerika avannaqqullugu angalasoqarsinnaalerpoq
Qalasersuup eqqaani siku ingasattumik sukasuumik aakkiartormat umiarsuit aqqutsikkut naannikkut Altantikumit Manerassuarmukarsinnaalerput, taama Leif Toudal Petersen Danmarks Rumcenterimeersoq Reuterimut oqarpoq.
Nunarsuaq kiatsikkiartuinnarmat Qalasersuarmi siku aattorujussuuvoq, taamalilluni aqqut qangalili utaqqisaasoq, tassa Amerika avannallugu aqqut maannakkut angallavissanngorpoq. Nunarsuup imaani sikoqassutsimut immikkut ilisimasalik, Leif Toudal Pedersen, Danmarks Rumcenterimeersoq Danmarks Tekniske Universitetimi, Retzaumut oqaluttuarpoq.
Sikunik satellitinit aalaakkaasumik ukiut 30-it matuma siorna assiliisoqartalerpoq, assilissallu kingulliit takutippaat siku aatsaat taama annikitsigisoq. Nunarsuarmi umiarsuaatilissuit annersaasa, tamatumani aamma Maersk Line, umiarsuaataasa aqqutikkut naannikkoornissaannut ammaasoqarluni.
Leif Toudal Pedersen oqaluttuarpoq Qalasersuarmi sikup annertussusia milleriarsimasoq 3 million kvadratkilometerinut, 2005-mimi 2006-milu annikinnerpaaffimminit 1 million kvadratkilometerimik annikilliariarluni. Sikup aakkiartulernera ”ingasalluinnartumik” taarusuppaa.
Amerika avannaqqullugu Kalaallit Nunaatalu kitaatigut Berings Strædemut Sibiria Alaskalu akulloqqullugit angallaviulerpoq, tassuunaarsinnaaleriaannaapppullu Rusland avannaqqullugu angalasut.
”Sikup aakkiartornera nunarsuup kiatsikkiartorneranit pisuuvoq, aammali tupaallaatiginartumik sarfaq sikutaqaqisoq Sibiriameersoq Qalalersuatigooriarluni Kalaallit Nunaata kangiatigut ukioq manna sarfaavoq, sikut aqqutaani aattarlutik. Sila pillugu uuttuutit imaluunniit missiuinerit siulittuutigaat issittoq aasami ukiut 30-40-it qaangiuppata sikuersimasassasoq. Maannakkulli ukiuni kingullerni 10-ni sukkaqisumik pisut ingerlaannassappata immaqa ukiut 15-20-it qaangiuppata aasami sikuersimasoqartassaaq,” Leif Toudal Pedersen Jyllandspostenimut qangali oqartareerpoq.
Umiarsuaatillit qaqugu aqqutikkut nutaakkut ingerlasalissanersut ilisimaneqanngilaq.