Ilisimatuut: Kalaallit Nunaat pinngortitap oqaluttuarisaaneranut katersugaasivimmik amigaateqarpoq

Nalunngiliuk Kalaallit Nunaanni dinosaurinik ujaranngorsimasunik nalissaqanngilluinnartunik nassaartoqarnikuusoq?

Nuna nunap sananeqaataanik nunarsuarmi nalissaqannginnerpaat ilaannik peqartoq? Imaluunniit Tunup avannaani qaqqani pisuttuarluni dinosaurit tumiinik naammattuuisoqarsinnaasoq?

Kalaallit Nunaat pinngortitap oqaluttuarisaaneranik ilisimatusarnermut sorpassuartigut tunniussassalerujussuuvoq.

Inuinnaalli ikittuinnaat tamanna nalunngilaat. Tassami Kalaallit Nunaanni pinngortitap oqaluttuarisaaneranut katersugaasiveqanngilaq, taamaattumillu nunami nassaat kusanartut arlallit allani saqqummersinneqartarput, soorlu Danmarkimi.

Taamatut allappoq Videnskab.dk.

Taamaasilluni nunap oqaluttuarisaanerata ilaa pingaarutilik annaavarput, ilisimatuut arlallit Videnskab.dk-p oqaloqatigisimasai oqarput.

• Kalaallit Nunaanni nassaarpassuaqarsimavoq ilisimatusarnikkut nalissaqanngitsunik saqqummersitassaqqissunillu, Kalaallit Nunaanni eqqortumik inissaqarnissaminnut utaqqiinnartunik, Kalaallit Nunaata Katersugaasiviata pisortaa Daniel Thorleifsen oqarpoq.

Pinngortitap oqaluttuarisaanera inatsimmut ilaavoq

Katersugaasiveqarneq Kalaallit Nunaanni nutaapajaajuvoq, nunamilu katersugaasiviit tamarmik ukiut kingulliit 40-50-it matuma siornatigut pilersinneqarsimapput; Kalaallit Nunaata Katersugaasivia Allagaateqarfialu Nuummiittoq pisoqaanersaavoq, 1960-ikkut qiteqqunneranni pilersinneqarsimasoq.

Sanilliussassatut Danmarks Nationalmuseum 1849-mi pilersinneqarsimavoq, Danmarkimilu pinngortitap oqaluttuarisaaneranut katersugaasivik siulleq 1921-mi pilersinneqarsimalluni.

Kingorna ilaatigut Nuummi eqqumiitsulianut katersugaasiveqalerpoq, Sisimiuni niuernermut, imarsiornermut suliffissuaqarnermullu immikkut katersugaasiveqalerluni Nanortalimmilu frilandsmuseum-eqalernikuulluni.

Kalaallit Nunaanni sumi tamaani sumiiffimmut katersugaasivinnik pilersitsiortortoqarpoq.

Pinngortitalli Oqaluttuarisaaneranut Katersugaasivimmik peqanngilaq, aali Kalaallit Nunaanni katersugaasivinnut peqqussummi 1998-imiilli allassimasoq Kalaallit Nunaata Katersugaasiviata Allagaateqarfiatalu kiisalu sumiiffinni katersugaasiviit kalaallit kulturikkut oqaluttuassartaata qulaajarneqarnissaa kisiat akisussaaffiginngikkaat, aammattaarli pinngortitap oqaluttuassartaata qulaajarneqarnissaa akisussaaffigigaat.

Taamaakkaluartoq pinngortitap oqaluttuassartaa nunatsinni manna tikillugu takussutissaqanngilaq.

Nassaat tamarmik, nunatsinni nassaarineqarsimasut nunarsuarmi allaniipput suleqatigisatsinni.

Kalaallit Nunaat, sumiiffik pinngortitap oqaluttuarisaanerani nalissaqanngitsoq

Pinngortitap oqaluttuassartassaanik nassaarfissatut Kalaallit Nunaat nunarsuarmi nalissaqannginnerpaat ilagaat.

Taamatut oqaluttuarpoq Bo Albrechtsen, NKA-mi pisortap tullia, taannalu nunatsinni pinngortitap oqaluttuarisaaneranut katersugaasiveqalernissamik ilungersuutiginnittut ilagaat.

Bo Albrechtsenip kissaatigaa Kalaallit Nunaat Pinngortitap Oqaluttuarisaaneranut Katersugaasiveqalissasoq, ilaatigut tassaniissinnaammat dinosauri nalissaqanngitsumik kusanassusilik, maanna Geocenter Møns Klinitimudt atukkiunneqarsimasoq.

Bo Albrechtsenip erseqqissaatigai Tunup Avannaani nunap sananeqaatai nalissaqanngitsut, ullumikkut taamaattut nunarsuarmi sumiiffinni allani nunap ataaniittut, nunatsinnili sumiiffiit ilaanni nunap qaavani takuneqarsinnaasut.

– Nunap sananeqaataani tamakkunani itsarnisarujussuit, piffinnit immikkut illuinnartuneersut, ujaranngortinneqartarsimapput. Tunup avannaata tamatumuunakkut nalissaqanngitsortaa tassaavoq piffinnit immikkut illuinnartunit takussutissat nunap qaavani nassaaraineqarsinnaammata. Allaammi qaarsut qaavini dinosaurit tumii nassaarineqarsinnaapput, taanna oqarpoq nangillunilu:

– Tamanna itsarnisarsiuunit nunanit tamalaaneersunit ukiorpassuarni ilisimaneqarsimavoq, piffissallu ingerlanerani ujaranngortorpassuit nunamit aallarunneqartarsimapput, ullumikkullu nunarsuarmi sumi tamaani universitetini katersugaasivinnilu pigineqarlutik.

Kalaallit Nunaanni dinomik nassaat qaqutigoortut

Ullumikkulli Kalaallit Nunaanni pinngortitami nassaat ilisimatusarnikkut pingaarutillit amerlanerpaat Danmarkimiipput.

Suleqatigineqartoq pingaarneq tassaavoq Københavns Universitetimi Statens Naturhistoriske Museum, dinosaurinillu nunatsinni nassaat kusanarnerpaat ilaat Danmarkimi Geconter Møns Klinitsimut attartortinneqarsimapput.

Geocenter saqqummersitaqarpoq nammineq 2012-imi Kalaallit Nunaannut dinosaurinik ilisimassarsiornersuarmini nassaaminik, tamatumalu saniatigut Harvard Universityp siusinnerusukkut ilisimasassariorneranit attartukkat.

Nassaat tamakkua Triastidimi Tunup avannaani uumasoqassusianik ataatsimut takussutissiipput.

Geocenter Møns Klintimi sulivoq inuussutissarsiornikkut ph.d.-mut ilinniagaqartoq Eliza Estrup, taannalu uumasunik naasunillu itsarnisarsiuujuvoq, piffimmi Trias-tidenimi Kalaallit Nunaanni naasoqarneranik uumasoqarneranillu ilisimasaqarluartoq.

Taanna dinosaurinik ilisimatusarnermi peqataasimavoq, dinosaurinillu nalissaqanngitsunik nassaaqataasimalluni.

– Kalaallit Nunaat nunarsuarmi sumiiffiit ikittut ilagaat Trias-tidenimit ujaranngornikunik takussutissartallit, piffinnilli assigiinngitsorpassuarnit ujaranngorsimasunik peqartorujussuuvoq. Ilisimasassarsiorfigalugu pissanganartorujussuuvoq, kusanaqisunillu nassaartarsimavugut, Eliza Estrup oqarpoq, taannalu saqqummersitseriaatsimut ph.d.-liorpoq, pingaartumik saqqummersitsinermi dinosaurit atorneqarnerisa naleqassusia sammillugu.