EU alapernaarsuitutut ilaasortanngunngilaq

Issittumi naalagaaffiit arfineq-pingasut issittumilu nunat inuiisa pisortaat tallimanngormat Iqalunni ataatsimiipput, tassani Canadap Issittumi Siunnersuisoqatigiinni siulittaasuujunnaarnera, amerikarmiullu siulittaasuuffimmik tigusinerat malunnartinniarlugu.

Kunngeqarfik Danmark Iqalunni kisiartaalluni ministerinik pingasunik peqataatitaqarpoq. Nunanut allanut ministerip Martin Lidegaardip saniatigut peqataapput inuussutissarsiornermut, sulisartoqarnermut, niuernermut nunanullu allanut tunngasunut Naalakkersuisoq Vittus Qujaukitsoq Savalimmiunilu naalakkersuisut siulittaasuat Kaj Leo Johannesen.

Canadap avatangiisinut ministeria, Leona Aglukkaq, siunnersuisoqatigiinni ukiuni marlunni siulittaasuusimasoq, inuulluaqqusivoq.

Canadami ataatsimiinnermi USA-p nunanut allanut ministeri John Kerry peqataatikkaa Ruslandip nunanut allanut ministeri Sergej Lavrov avatangiisinut ministerimik Sergej Donskoi-mik taarserpaa, taanna Canadamik akaarinninnerummat.

– Ministerit ataatsimiinneranni Ruslandip peqataanissaminik aalajangernera oqaloqatigiinnissamik piumassuseqarnertut takuvara, nunanut allanut ministeri Martin Lidegaard (R) russit nunanut allanut ministeriata peqataannginnera pillugu Ritzau-mut oqarpoq.

Ataatsimiinnermi ministerit Iqalunni nalunaarut atsiorpaat, tassanilu oqaluttuarineqarput Canadap siulittaasuunerata nalaani (2013-2015) Issittumi Siunnersuisoqatigiinni suliarineqarsimasut, USA-llu siulittaasuunerani (2015-2017) siunnersuisoqatigiinni suliassat.

– Tulluusimaarutigeqalugu maani Canadap avannarpasissuani Iqalunni nalunaarut atsiorparput, Canadami ministeri Issittumilu Siunnersuisoqatigiinni siulittaasoq Leona Aqlukkaq oqarpoq, tikkuarlugulu Canadap siulttaasuunermini Issittumi Siunnersuisoqatigit sulineranni avannaani innuttaasut pingaartissimagai, sulilu sulissutiginiaraa siunnersuisoqatigiit sulinerminni inuit tamaani najugaqartut iluaqutissarsiussagai.

Canadap siulittaasuunerani qulequtarineqarsimavoq ”Avannaani innuttaasut ineriartortinnerat”, siulittaasuunerminilu issittumi aningaasarsiornikkut inuttullu ineriartorneq kiisalu avatangiisit illersorneqarnissaat pingaartissimavai, tamatuma saniatigut tarnikkut peqqissuuneq, ilisimasatoqqat uuliaarluernissamullu pinaveersaartitsineq pillugit suliniutit programmillu ingerlanneqarsimapput, issittumi najugallit inuunerat pitsanngorsarniarlugu. Canadali aamma isornartorsiorneqarsimavoq siulittaasuunermi nalaani avannaani innuttaasut naammattumik sullissimanngikkai.

Issittumi Siunnersusioqatigiinni siulittaasunngortup, USA-p nunanut allanut ministeriata John F. Kerry-p erseqqissarpaa issittoq ataasiinnaammat, tamattalu, USA, issittumi naalagaaffiit allat, nunat inoqqaavi inuiaqatigiillu ataatsimoorlutik nunarsuup immikkoortua tamanna nalissaqanngitsoq akisussaassusilimmik ingerlanniassagaat. USA-p siulittaasuunerani qulequtaq tassaavoq One Arctic: Shared Opportunities, Challenges and Responsibilities (Issittoq ataaseq: Periarfissat, unammilligassat akisussaaffillu avillugit).

Amerikarmiut siulittaasuuneranni Issittumi Siunnersuisoqatigiinni silap pissusiata allanngoriartornerata kinguneqaatai samminiarneqarput; Ishavet-ip isumannaatsuunera ingerlanneqarneralu tapersersorlugu aammalu issittumi inuiaqatigiinni aningaasarsiornerup inuuniarnermilu atugassarisat pitsanngorsarnissaat. Siunnersuisoqatigiit aamma suleqatigiissitalianik nutaanik marlunnik pilersitsipput: Arctic Marine-mi suleqatigiinnermut suleqatigiissitaliaq aamma Issittumi nalunaarasuartaatitigut attaveqarnermut suleqatigiissitaliaq. USA-mi Issittumut immikkut sinniisuutitaq toqqarneqareersimavoq. Taanna tassaavoq USA-p Coast Guard-iani pisortaasimasoq, admiral Robert J. Papp.

Canadap siulittaasuunerani qitiusumik angusat ilagaat Issittumi Aningaasaqarnikkut Siunnersuisoqatigiinnik (AEC) pilersitsineq, oqaloqatiginnittarfik attuumassuteqanngitsoq nutaaq inuussutissarsiortunit ilaasortaaffigineqartoq, issittumi niueqatigiinnermik siuarsaasussaq, aningaasarsiornikkut akisussaasumik ineriartornermik siuarsaasussaq aammalu Issittumi Siunnersuisoqatigiinni sulinermi issittumi niueqatigiinnermut isummanik saqqummiussisartussaq.

Ataatsimiinnermi alapernaarsuisutut ilaasortat siunnersuisoqatigiit sulinerannut pitsaasumik peqataasarsimanerat ministerit nersualaarpaat.

Ministerit aalajangerput alapernaarsuisunik nutaanik ilaasortanngortitsinissaq kinguartinneqassasoq. Ilaatigut EU alapernaarsuisutut ilaasortanngornissaminik qinnuteqarsimavoq, taannalu tassa kinguartinneqarpoq. Siunnersuisoqatigiit alapernaarsuisunik nutaanik ilaasortanngortitsinnginnermi missoqqaarniarpaat alapernaarsuisutut ilaasortat Issittumi Siunnersuisoqatigiinni qanoq inissisimassanersut.

Ataatsimiinnissaq sioqqullugu EU-p alapernaarsuisutut ilaasortanngortinneqarnissaa Martin Lidegaardip tapersersorluarsimavaa, aammattaarli pissusiviusut pissutigalugit ilisimallugu politikkikkut pissutsit pissutigalugit tamanna pinaviarunanngitsoq.

Russit aviisiannit Kommersant-imit apersorneqarlumi nunanut allanut ministerip tullia Vladimir Barbin nassuiaavoq EU russinit isigalugu akaarineqarpallaanngitsoq.

– EU Ruslandimut pillaanissamik politikkeqarnini pissutigalugu pitsaanerpaamik inissisimanngilaq, Barbin oqarpoq, uggornartoqartippaalu issittup imartaani mingutsitsinissaq pinngitsoorniarlugu isumaqatigiissummik inatsisitigut qilersorsimasumik Canada-p atsiuiumasimannginnera.

Ukiuni tulliuttuni marlunni USA-p siulittaasuuffissaanut Martin Lidegaard isumalluartorujussuuvoq, pissutigalugu amerikarmiut programmimik anguniagalimmik saqqummiussisimammata, nunarsuarmi politikkersorneq pivallaarnagu silap pissusiata allanngoriartornera Issittumilu inuuniarnermi atugassarisat samminerullugit.

– USA.p tulleriiaarinera nuannaarutigaarput, tassa Danmarkip minnerunngitsumillu Kalaallit Nunaata soqutigisaannut naapertuulluarmat, tassa nunat inoqqaavisa pisuussutinik atuinissaminnut pisinnaatitaaffiisa aammalu pinngortitap silallu pissusiata oqimaaqatigiissarniarnissaat, Martin Lidegaard oqarpoq.

Canadamiut siuittaasuusimanerat nersualaarneqarpallaanngilaq. Greenpeace blog-imigut Canadap naalakkersuisui sakkortuumik isornartorsiorpai, taakkua neriorsuisimammata ”Canadap siulittaasuunera avannaani innuttaasut pingaartilluarneqassasut”.

Aallaqqaammut siuariartornermut takussutissaqarsimavoq, Greenpeace-li naapertorlugu pilersitaq nutaaq, Issittumi Aningaasarsiornikkut Siunnersuisoqatigiit, taarserneqarsimavoq nunarsuup immikkoortuani tamaani uuliamik, gas-imik aatsitassanillu qalluinissamut tapersersuinermik, avatangiisit nunallu inoqqaavi eqqarsaatiginagit.

– Pimoorullugu aaqqissuusseqqinnertigut aammalu sammisassat pingaarutillit samminiarluarnerisigut USA siulittaasuunermini periarfissaqarpoq Issittumi Siunnersuisoqatigiinnik issittumut tunngasunik isumaqarluartumik oqaloqatiginnittarfinngortitsinissaminut, Greenpeace oqarpoq.