2016-imi aatsaat taama kiatsigisoq

Nunap ilaani sumiiffinni kiassutsimut rekortit arlallit ukioq 2016-imi anguneqarput. Kangerlussuarmi 17,8°C-nik apriilimi kiappoq, ullormilu tassani Nuummi 16,6°C nalunaarsorneqarpoq. Tamanna siornatigut kiassutsimik rekortiusimasumit 3,6°C-nik kianneruvoq.

Portusuumi aamma anori kissarnerusoq nalunaarsorneqarsimavoq; ilisimatusarfimmi Summitimi, Sermersuup qeqqani 3.000 meterit missaani qutsitsigisumi inissisimasumi, 2007-mit rekorti -8,2°C rekortimik nutaamik taarserneqarpoq, apriilimi -6,5°C-nik issimmat.

Aakkiartortoq
Kianneranik rekorterpassuit Polar Portalip 2016-imut nalunaarusiaani atuarneqarsinnaapput. Rekortit inernilerneqarneri ataasiinnarmut tikkuussipput; tamarmik aakkiartorput.

- Sermersuaq qiviarutsigu taava aakkiartornera ukiunut tuusintilikkaanut nutaanut iserattali aakkiartornera taamaaginnakannerpoq. Ukiut ilai kiannerusarlutillu nillernerusaraluarput – ataatsimulli isigalugu aalaakkaasumik ataasiinnarmut ingerlavoq, nalunaarusiami allaqqavoq.

Ilisimatuut nalunaarusiamik suliarinnittut ineriartorneq immikkoortunut sisamanut eqikkarpaat. Siullermik sermersuaq siusissukkut aakkiartulersarpoq, aappaattut sermimik annerusumik annaasaqartalerpugut, pingajuattut sermeq siornatigumut sanilliullugu kiassiortinneqarneruvoq, sisamaattullu sikup siammartarnera annikilliartorpoq.

- Ukiut amerlasuut ingerlaneranni imaq sikuusartoq annikilliartuinnavippoq. Issittumi ukiup ilaa sikuusartoq 1970- ikkut naalerneranniilli qaammatit ataatsip pingasullu akornannik sivikillisimavoq, ilisimatuut nalunaarusiortut oqaatigaat.

Ajornerulissaaq
Tamannalu ineriartorneq ingerlaannalertussaavoq.

- Sikuusarnera sivikilligaangat taava akerlianik ukiup ilaa sikuunngitsoq sivitsortarpoq. Tamannalu immini immap sikuanut aarlerinartuulluni. Sikoqannginnerup nalaani seqineq aasap ingerlanerani immap kissatsinnissaanut sivisunerusumik piffissalerneqartarpoq. Tamatuma kinguneranik ukiakkut immap sikunissaanik kinguartitsisarpoq, sikulu ukiuunerani issutsinnissaminut sivikinnerusumik periarfissaqalersittarlugu. Taamaammallu upernaleraangat saannerusarluni, taamalu sikuiaarnerusarluni, ilisimatuut nassuiaapput.

Svalbardip aamma Nowaja Semljap akornanni ukiup ilaa sikuunngiffiusartoq ukiut 37 kingulliit ingerlaneranni qaammatinik pingasunik sivitsorsimavoq.

Naak ukiu ilaanni issinnerusaraluartoq, taamaalillunilu sikoqarnerusartoq, sikup siammarsimanerata minnerpaaffia agguaqatigiissillugu ukiut tamaasa 94.000 kvadratkilometerinik mikinerulertarsimavoq. Taassuma agguaqaatigiissillugu assigaa Danmarikip nunataata marloriaataatut angitigisoq ukiut tamaasa sikuusarunnaartoq.

Ajorluinnangajattoq
Ukiumi naalersumi sikup siammasissusaa rekortiliinngilaq, kisianni ilisimatuut ernumapput.

2016-imi minnerpaaffiusoq 2007-imi minnerpaaffimmut qanittunnguuvoq, taanna 2012-imi ukioq ajunaarfiusoq tikillugu minnerpaaffittut rekordiusimagaluarpoq. 2012-imi sikup manna tikillugu siammarsimanerata minnerpaaffia uuttorneqarpoq, taakku aarlerisaaripput.

Sermersuarmut tunngatillugu, kiannera kinguneqartoq ilisimatuut aamma paasivaat.

- Kitaata avannaani sermersuup qalipaa ukiut kingulliit 10 ingerlaneranni 7 meterimik ilanngarsimavoq, nalunaarusiami allaqqavoq.

Siku immamik qaffatsitsioq
Piffissami 2003-mit 2016-imut agguaqatigiisillugu 268 Gt ukiumut annikilleriartarpoq. Annikilleriaat nunarsuarmi tamani sunniuteqartoq. Kalaallit sermiata 250 Gt-mik annikilleriarnera immap ukiumut 0,7 mm-inik qaffariarneranik naleqartarpoq.

2002-miilli oqimaassutsip annikilleriarsimanera tamarmiusup assigaa nunarsuarmi tamarmi immat agguaqatigiissillugu 1 cm missaannik Kalaallit Nunaannit pisumit qaffariarsimanerat, nalunaarusiami tamanna allaqqavoq.

Piniartunut sunniuteqartoq
Kissatsikkiartornerup toqqaannartumik sunniutai sermimi uuttortarneqarsinnaasut saniatigut, aamma toqqaannanngitsumik sunniutit ilisimatuut maluginiaqquaat.

- Issittumi kliimap kiannerusup sunniutaasa ilagivaat sermit aakkiartuinnartut, tamannalu immap qaffakkiartorneranik kisimi kinguneqarani allanissaaq kinguneqartitsivoq. Inuussutissat isseri imaanut pisinneqartartut amerlanerulersissinnaavai. Aamma immap CO2-mik millugussisinnaassusia annikinnerulersissinnaavaa. Tassaapput allannguinerit umiartornermut, piniarnermik inuutissarsiutilinnut, nunap atortulersorneranut, issittumi nerisaqatigiiaanut aalisarnermullu annertuumik sunniuteqarsinnaasut.

- Allannguineruppullu immakkut nunakkullu sikup sermillu allanngoriartornerisa sutigut ataqatigiinnerisa sammineqarnerulernerannik pilersitsereersimasoq sulilu sammineqarnissaanik pisariaqartitsisoq, ukiumut nalunaarusiami tamanna oqaatigineqarpoq.