Sorsunnersuup ataatsimoorfeqarnertut misigineq nukittorsarpaa

Kalaallit Nunaanni erfalasut pisortatigoortumik qiteqqullugit amuneqarput. Ukiorpassuarni taamaattoqartarpoq. Apriilip qulingiluaat ulloq malunnartinneqartarpoq. Ulloq taanna Tysklandimit nazistit naalagaaffissuata 1940-mi killeqarfik ikaarlugu Danmarki tiguarpaa. Sorsunnersuup nalaa Kalaallit Nunaannut pingaaruteqarluinnartumik ataavartumillu aamma sunniuteqartoq.

Danmarkimut attaveqarneq kipineqarmat nunarsuup ilaanut periarfissamik nutaamik ammartoqarpoq. Kalaallit Nunaat nunasiaatitut avinngarusimajunnaarpoq. Taamani Danmarkimi pisortat Kalaallit Nunaanni ineriartortitsinissamut politikkiat siunertaallu tassaasimapput nunap inuisa nunarsuup sinneranut naligiimmik inuuneqalernissaannut piareersarnissaat.

Ulloq nalunaaqutarlu tassaasimapput apriilip qulingiluaat.

Nunanut allanut niuerneq

Amerikamiut Kalaallit Nunaanni sukkasuumik sakkutooqarfimmik pilersitsipput. Piffissami sivikitsumi sakkutooqarfiit 17-it pilersinneqarpoq. Tamatuma saniatigut Amerikamiut Canadamiullu sorsunnerup ukiuni tallimani sivisussuseqartumi innuttaasut ulluinnarni pisariaqartitaannik pilersorpaat. Tamanna pivoq kryolitsip Kujataani Ivigtuni piiaaffimmi piiarneqartumut akiliutitut. Kryolit tassaavoq aluminiumiliornermi atorneqartartoq, aluminiumilu amerikamiut timmisartuinut sorsunnermi atorneqartunut sananermi atorneqartarpoq.

Inunnut malunnaatilimmik allannguisoqarneranik kinguneqarpoq:

- Nunasiaanerup nalaani ulluinnarni inuunermit allaanerussutigineqartut ilagaat assigiinngitsorpassuarnik pilersuisoqalerneranit toqqangassaqarnerulerneq. Aammattaaq kalaallit illuini qullermik petruliutortumik peqalerpoq, Daniel Thorleifsen, Nunatta Katersugaasiviani Allagaateqarfianilu pisortaq oqaluttuarpoq. Taassuma erseqqissarpaa sorsunnerup nalaani innuttaasut akornanni ataqatigiinneq nukittuninngorsimasoq.

- Pissutsit arlallit pissutaapput. Niuertoqarfiit akornanni Kalaallit Nunaata sineriaani toqqaannartumik angallassisinnaanngorneq - Københavnimiit niuertoqarfinnut ataasiakkaanut toqqaannartumik angallassisoqartarunnaarluni. Landsrådit marluujunnaarlutik ataasinnaanngornerat. Kalaallit Nunaata Københavnimiit aqunneqarunnaarluni Nuumminngaanniit aqunneqalerluni. Tamakku tamarmik Kalaallit Nunaanni ataqatigiinnermik misigisimanermik nukittortitsipput. Kalaallit ataatsimut ataqatigiinnerulernera aamma pissutigalugu nunanut allanut naalakkersuisut suliffeqarfiillu toqqaannartumik namminerlu oqartussaassuseqarlutik isumaqatigiinniarsinnaalerput. Amerikamiut Canadamiullu kryolitsimik niueqatiginerini portugalimiullu aalisakkanik niueqatiginerini.

Aniguisitaanissamut aqqut

- Sorsunnersuaq sioqqullugu inuit allaffissornikkut politikkikkullu immikkoortinneqaqqapput. Avannaani innuttaasut Avannaani Landsrådeqarput, kujataamiut Kujataani Landsrådeqartut, tunumiut Thulelu Københavnimit toqqaannartumik aqunneqarput.

- Sorsunnersuup nalaani politikkikkut nutaamik ilisimasaqartoqalermat nunasiaataajunnaarnissamik kissaateqarneq aallartippoq — Danmarkimit kiffaanngissuseqarnerulernermik allarniut.

- Kalaallit Nunaata sorsunnerup nalaani Danmarki pisariaqartinnagu imminut napatissinnaasimanera pillugu pisortani sulisut ilaat kalaallillu ikittunnguit akornanni tulluusimaarnermik ersersitsisumik pilertoqarpoq. Nunasiaataanerulli atorunnaaneratut isigineqarsimaneranik takussutissaqanngilaq. Tamanna aatsaat pivoq 1953-imi tunngaviusumik inatsit atuutilersinneqarmat Kalaallit Nunaatalu Danmarkimut ilaalerneranik nalunaaruteqartoqarmat.

- Taamani Danmarkimit aniguisitsiniaaneq eqqartorneqanngilaq. Danmarkip nunasiaateqarnera, naalagaaffissuarmik pissaaneqarnerulerniarnera politikkikkullu aninguerusunneq kingorna aatsaat tusarsaalerpoq. Aatsaat 1960-ikkut qiteqqunneranni tamanna aallartilluinnarpoq, Daniel Thorleifsen piffissaq taanna pillugu oqaluttuarpoq.