Rosamarie Elsner: – Anersaap ingerlaqqittarnera upperaara

- Ukiuni 30-ini utoqqaat illuini sulisarninni toqusorpassuit takusarpakka. Toqusoqarnerani peqataasarneq inunngornertulli uannut ataqqinaataasarpoq. Inuup pilersaarutip tullianut ingerlaqqinneranut peqataaneq ataqqinartuuvoq. 

Rosemarie Elsner 69-inik ukiulik inuppassuarnut Kalaallit Nunaanni utoqqarnik puigortunngorsimasunik sullissinermut assersuutaalluarpoq. Naak ukiorpassuit matuma siorna soraarninngorsimagaluarluni suli suliniuteqarluarpoq qaammammilu kingullermi puigortunngorsimasut pillugit atuakkianik marlunnik saqqummersitsivoq. Atuakkat kalaallit kulturianniit ulluinnarnilu atortunik assiliartalerneqarsimapput, taakkulu eqqaamasat eqqarsaatiginissaannut iluaqutaasinnaapput, puigortunngorsimasup misigissusii killinneqaatigalugit eqqaamasat eqqaamaneqartullu eqqaaqqissinnaallugit.

Rosemarie Elsner oqaluttuarpoq suli ullumikkut inuit puigortunngorsimasunut ilaqutaasut qanoq iliornissaq pillugu siunnersorneqartariaqarlutik saaffiginnittartut.

Taassuma nammineerluni tamatta toqusussaanerput eqqissisimasumik isumaqarfigaa.

- Ataatannit itisuumik eqqarsartartup Martinusip maleruagassanik allagaanik malinnittumit perorsarneqarsimavunga, taannalu toqusoqartannginneranik oqariartuuteqarpoq. Timerput kisiat annaasarparput. Anersaaqarpugut ingerlaqqittartumik, Rosemarie Elsner nassuiaavoq.

Aliasunnerup atorneqartannginneranik tamanna isumaqanngitsoq erseqqissaavoq. Tassami tamanna misigineqartuassaaq, naak nalunngikkaluarlugu asasat sumiiffissaminnut angerlarsimagaluartut aamma suna tamarmi pissusissamisoortoq. 

- Tassanngaannaq toqusoqarnera nuanninngitsumik misigisaqarfiusinnaasarpoq. Imminut toqunnerit, ajutoornerit imaluunniit peqqarniitsumik toqusoqarnera. Taakku allaanerulaarput, taakkulu immikkoortinneqartariaqarput. Anersaap toqusimalluni tassanngaannaq paasigaangamiuk ajornakusoorsinnaasartoq uanga isumaqarpunga, Rosemarie Elsner oqarpoq.

Paquminartuunngitsoq

Nunanut allanut killernut sanilliullugu toqusarneq Kalaallit Nunaanni sammisaq annertuumik paqumigisaanngilaq, taanna isumaqarpoq, taassuma ukiorpassuarni utoqqaat illuini sulisarnermini najugaqartut namminneq nunarsuup massuma qimannissaanut piffissanngortoq maluginnittarnerat misigisarsimavaa. 

- Utoqqaat ullut naammatsiffigigaangamikkit, ilaquttaminnik aggersaanissamik piumaffigisarpaatigut, tassami maanna piffissanngormat. Oqaatigisaallu tatigisarpakka. Taamaalilluni ilaqutaasut Kalaallit Nunaannit sumiiffinnit tamanit tikittarput, taanna oqaluttuarpoq. 

Tikittut tamarmik oqarfigineqartarput. Amerlanertigut ilaqutaasut ilaquttami saniani nipeqaratik issiasarput nakkutiginnillutillu. Kisianni oqalunnerusariaqaraluarput, Rosemarie Elsner erseqqissaavoq. 

- Tassami tusaasaqarsinnaaneq kingulliulluni peeruttarpoq. Taamaammat nipaanneq upperinngilara, kisianni taarsiullugu oqaluttoqartassaaq, taamaalilluni toqulersup avatangiisiminiittoqartoq tusaasinnaassammagu. Nipiliortoqartassaaq, minnerunngitsumik meeqqat illarpalunnerat, taanna oqarpoq. 

Taassuma misilittagai naapertorlugit toqujartortup ilaquttaminut oqaaseqarneranit toqunissaanut sapaatip-akunnerata missaa ingerlasarpoq. 

- Oqaasissatik oqaatigereeraangamikkit tunuttarpaativut, taava sapaatip-akunnerata missaa ingerlasarpoq. Soorunami anniannginnissaat isumagisarparput, kisianni kaanneq imaluunniit imerusunneq malugiunnaartarpaat. Taamaattumik amerlanertigut nakorsamik pisariaqartitsisoqartanngilaq, taanna oqarpoq. 

Amerlanertigut ilaqutaasut sulisunit isumassorneqarnissartik najugaqartumit toqujartortumit pisariaqartinnerusarpaat.

- Najugaqartut anniaateqarnersut nakkutigisarparput, kisianni ilaqutaasut aliasunnermik aqqusaagaqartussaapput. Oqaasissaminnik oqaatiginninnissaat pingaaruteqartorujussuuvoq. Aliasunnerup ingerlaneranut pitsaasuuvoq, taamaalilluni aaqqiagiinngissuteqartoqassanngimmat, Rosemarie Elsner oqarpoq. 

Sivisuumik aliasoqinasi

Naak aliasunneq peqqinnartuugaluartoq, aliasunnerup sivisuallaarnissaanut aarlerisaaruteqarpoq. 

- Aliasunneq sivisusinnaasarpoq, tamannalu peqqinnanngilaq timimut qasunarmat. Ukiorpassuarni atorlugu naammagiinnarsinnaaneq ajorpoq, taanna oqarpoq, taassumalu Kalaallit Nunaanni inuunermi nuannersut aliasunnermit qalliisannginneri ilisarnaataanerarpaa.

- Maani utoqqaat namminneq qitornaminnik annaasaqarsimagaluarlutik qitillutillu illarsinnaasartut takusarpakka. Qaqeqqinnissaminnut pikkorilluinnartarput. Immaqa suut tamarmik allanngorneqarsinnaanngitsumik aalajangerneqareernerannik upperisaqaramik, aamma toqusoqartarnera kulturitsinni ungasinngisaannarsimammat, Rosemarie Elsner oqarpoq. 

Utoqqaat illuanni najugaqartut toqugaangata isigalugit pinnertarput, taanna oqarpoq. 

- Qungujulasarput, eqqissinarlunilu kusanartarpoq. Kusanartunik atisaqarnissaat isumagiuaannarparput, aamma ilaquttat isigalugit sapinngisamik eqqissinartuunissaat ilaqutaasunut pingaaruteqartarpoq, taanna oqarpoq, toqusullu isaasa aamma qaniisa matuneqarnissaat qanoq pingaartiginersoq oqaatigaa.

Kulturit ilaanni toqusut pinnersarneqartarput illerfimmilu ammasumi sivisuumik uninngatinneqartarlutik. Kalaallit Nunaanni utoqqaat illuini toqusut nerisarfimmiitinneqartarnerat ileqquuvoq, taamaalilluni najugaqartut allat naggataamik takunnissammata.

Tassungalu atatillugu najugaqartut puigortunngorsimasut toqusunut ataqqinninnerujussuarmik takutitsisartut, Rosemarie Elsnerip misilittagaralugulu misigisarsimallugu ilisimatitsivoq. 

- Toqusoq tussiarfigigaangatsigu, taakku (puigortunngorsimasut, aaqq.) nipaalluinnartarput, allaanngilaq napparsimanngitsut, ilaqutaasunut toqusunullu ataqqinnilluinnarlutik. Arlaat ersilertoq imaluunniit eqqissisimanngitsunik misigisaqarnikuunngisaannarpunga, taanna oqarpoq, tamannalu ”sianissutsit arfineq-aappaat” atulertartoq nassuiarlugu. 

- Aamma oqaluffimmi pisinnaasarpoq, tassanngaannaq tussialertarput, taanna oqaluttuarpoq. 

Puigortunngorsimasumut ilaqutaasut pingaartumik artornartuusarpoq, taamaasilluni asasat ukiut arlallit ingerlaneranni annaaneqartarnera pissutigalugu. Pisoq akuerineqartariaqartoq, qanorluunniit artornartippat aamma naapertuutinngitsigippat, tamanna pisussaavoq. Ilaatigut avataanit ikiorneqarnissamik pisariaqartitsiffiusarpoq, immaqa nappaammik ilisimasalimmik oqaloqateqarnikkut, paasisaqarfiginiarlugu aamma akueriniarlugu. 

- Suliassaqarfik artornartuuvoq. Aamma paaqqinnittunut ilinniartitsiffigisimasannut. Inuup nassaariniarnissaa suliassarujussuuvoq. Utoqqarmik angummik imaluunniit arnamik kamaqqasumut taarsiullugu inuunermik nuannersumik takunnissinnaaneq, Rosemarie Elsner oqarpoq. 

Puigortunngortup inuttaa

Tamanna forstanderitut puigortunngortunut qanoq iliorsinnaanerluni paasiniarlugu 2006-imi ukiumi ataatsimi Nørrebromi puigortunngortut angerlarsimaffianniikkami misilippaa. 

- Norgemiumik najugaqartoqarpoq. Iserfiginnginnerani suleqatima pussuaallunilu qitseraasarneranik mianersoqquaannga. Qiserpaangalu. Eqqarsarpunga: Sunaana kukkussutigigiga, taanna oqaluttuarpoq. 

Najugaqartup eqqaani atuagaqarpoq. Quppernermilu siullermi angut inuusuttoq pinnerluinnartoq saarullimmik tigummialik takuneqarsinnaavoq, quppernerullu tulliani erninnguanilu asseqarput. Taamaalilluni Rosemarie Elsnerip, najugaqartoq takusamit allaanerujussuarmik inuuneqarsimasoq paasivaa.

- Puigortunngorsimasoq takuara. Angutitaa takunngilara. Puigortunngorsimasullu arlaannik ajortoqarneranik ingerlaannaq takunnissinnaasarput. Taamaalillutik iliuusissaaruttarput kamalerlutillu, taanna nassuiaavoq. 

Taamaattumillu inuunitta oqaluttuarisaanerata eqqaamanerani allattarnissaanut tamatsinnut taassuma siunnersuutigaa. Taamaalilluni ilaquttatsinnut allatassanngortinneqassanngimmat, tassami amerlanertigut ilisimanngisaqartarmata. Puigortunngornermillu eqqugaareeraangatta eqqaasitsissutigineqarnissaanut ikiuisinnaajunnaartarpugut.

Aammattaaq inuunerup oqaluttuassartaanut assitalersuinissaq pingaaruteqarpoq. Tassami oqaaserpassuarnit nassuiaanerusarput, angut imaluunniit arnaq kina pineqarnersoq pillugu. Inuuneq pillugu oqaluttuat paaqqinnittunut sakkussaapput, oqaatsit assillu amerlanerutillugit, puigortunngortup inuttaa paasilluarneqarnerusinnaavoq, Rosemarie Elsner nassuiaavoq. 

Nammineerluni inuunermi oqaluttuassartaa oqaluttuaralugu immiussimavaa. Immiussaq minutsinik 60-inik sivisussuseqarpoq, taannalu allanneqartussaavoq. 

Ilisaanissamut pilersaarusiornissaq Rosemarie Elsnerip aamma innersuussutigaa. Ilaqutaasut eqqarsaatigalugu tussiutit suut atorneqarnissaat kissaatiginerlugu aamma atisat suut atorusunnerlugit allattornissaat iluaqutaasorujussuussaaq.

- Ilaqutaasunut taamaaliortoqarsinnaavoq. 

- Nammineq taamaaliornikuuit?

- Naamik, oqarpoq illarlunilu: 

- Apeqqutigissagit ilimagaara. Kisianni taamaaliussaanga.